Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EuropawXVIIwieku
Podstawowąmetodązwiększaniaprodukcjizbożowejbyłopowiększaniegospo-
darstwszlacheckich,początkowowPolsce,Prusach,MeklemburgiiinaPomorzuZa-
chodnim,apóźniejtakżewSaksonii,CzechachinaLitwie.Wiązałosiętozrosnącym
powiększaniegospodarstw
uzależnieniemchłopów,stanowiącychdarmowąsiłęroboczą.WPolscepoczątkowo
szlacheckich
folwarkirozwiałysięnaterenachspławnegodorzeczaWisły.W1.poł.XVIIstuleciaich
rozpowszechnianiesięjestszczególniewidocznenaRusiCzerwonej,UkrainieiPodhalu.
Powiększaniefolwarkównastępowałoróżnymidrogami.Jednąznichbyłoprzy-
łączaniedogospodarstwadworskiegopustek,czyliobszarówwcześniejuprawianych,
anastępnieporzuconych;inną-zagospodarowywanienowychzieminieużytków
wwynikukarczowanialasów,osuszaniabagien,atakżezajmowaniazieminależą-
cejdowspólnotygminnej.Tylkowyjątkowodochodziłodorugowaniachłopów,
gdyżfunkcjonowaniefolwarkuopierałosięnapańszczyźnie,czyliichdarmowej
pracy.Rozróżnianopańszczyznęsprzężajną,zwłasnąsiłąpociągowąchłopa,oraz
pańszczyznępieszą.Właścicielefolwarkównieinwestowaliwgospodarstwa,prze-
rzucającnachłopówciężarposiadaniaorazutrzymaniainwentarzainarzędzi.
Ryci39
FrontyspisdziełaSystema
Funkcjonowaniegospodarkifolwarczno-pańszczyźnianejprowadziłodokurczenia
agriculturae,1675(Biblioteka
sięchłopskiejprodukcjitowarowej.Chłopmniej
Jagiellońska,Kraków)
sprzedawał,aletakżemniejkupował.Natomiastwco-
razwiększymstopniujegodziałkasłużyłatylkodo
wyżywieniawłasnejrodzinyireprodukcjisiłyroboczej.
Osiąganiezbożowejnadwyżkieksportowejprzez
rolnictwowschodnioeuropejskiemiałocharaktereks-
tensywny.Wkrajachtychwysokośćśrednichplonów
zbożanieuległazmianieodXIVw.iwXVIIstuleciu
nadalwynosiłaok.4-4,5ziarenzjednegowysianego
ziarna.Wrolnictwieangielskim,niderlandzkimiir-
landzkimplonydochodzącedo7ziarenosiągnięto
wciąguXVIiXVIIw.WtymsamymczasieweFrancji,
WłoszechiHiszpaniiplonyzbóżutrzymywałysięna
poziomie6-7ziaren.
Postępwtechnicerolnejnastępowałzróżnym
nasileniemwposzczególnychkrajach.Zdecydowanie
przodowaływtymwzględzieNiderlandyiAnglia.Naj-
bardziejwidocznebyłydziałanianaterenieHolandii,
mającenaceluposzerzanieobszaruuprawypoprzez
osuszaniepłytkichzalewówbrzegowych,zwanych
polderami.Akcja,zapoczątkowananawiększąskalę
wpoł.XVIw.,osiągnęłaszczytw1.poł.XVIIstulecia.
ChociażwNiderlandachjużwXVIw.rozpoczęłosię
przechodzenieodtrójpolówkidopłodozmianu,to
widocznypostępwtymzakresiemożnazaobserwować
dopieroodpoł.XVIIIw.Wprowadzeniepłodozmianu
wiązałosięzlikwidacjąugorów.Procestenprzebiegał
stopniowo.Początkowotrójpolówkę,aniejednokrotnie
jeszczedwupolówkę,przekształcanowwielopolówkę.
Stosowaniepłodozmianuwymagałododatkowychna-
kładówpracyikapitałunaco-wXVIIstuleciu-wielu
rolnikówniebyłojeszczestać.
WkrajachEuropyWschodniejpostępowiagrotech-
nicznemuniesprzyjałarozwiającasięrefeudalizacja,
przyjednoczesnymwyjaławianiusięgleby.Powszech-
67