Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EuropawXVIIwieku
wyraźnastajesięwalkautrwalonegoprzezwiekisystemucechowegoznowymiten-
dencjami,uwidaczniającymisięcorazmocniejwwytwórczościpozarolniczej.System
cechowybroniłsięprzedwprowadzaniemudoskonaleńtechnicznych,przeciwstawiał
siępróbomograniczaniamonopolucechówwdziedzinieprodukcji,zwalczającwy-
nalazcówikonstruktorów.Jaskrawymiprzykładamitejwalkibyłwyrokgdańskiego
cechutkackiegoiRadyMiasta,namocyktóregoutopionowMotławiekonstruktora
częściowozmechanizowanegokrosnadowyrobuwstążek.Wyrokśmierciwydanotakże
naweneckichproducentówluster,którzyosiedlilisięweFrancji.Alepomimorosnącej
liczbyprzepisów,mającychzagwarantowaćmonopolcechównadziałalnośćproduk-
cyjną,przymuscechowytraciłstopniowoswojeznaczenie.Postępowałwewnętrzny
rozkładcechów.Rosłozróżnicowaniemajątkowepomiędzymajstrami,należącymido
różnychcechów,orazpomiędzymajstramiaczeladnikamiwobrębiejednegocechu.
Konfliktymiędzymajstramidoprowadziłydodzieleniasięstarychcechówipowsta-
wanianowych,bardzoczęstoopodobnejspecjalizacji.Wtensposóbnasilałasiękon-
kurencja.Jednocześnie,wbrewobowiązującemuprawu,rosłaprodukcjawytwarzana
przezrzemieślnikówniezrzeszonychwcechach,tzw.partaczy,orazprodukcjawiejskich
chałupników.Zdrugiejstronyliczneograniczeniaprzymusucechowegobyłyznoszone
podnaciskiemposzerzającegosięrynku,naktórympojawiałosięcorazwięcejtowarów
inowychartykułów.Wmiaręrozwojuhandluinasilającychsięmigracjiludnościtracił
naznaczeniuryneklokalny,takcharakterystycznydlaustrojucechowego.Stopniowo
produkcjarękodzielniczawymykałasięspodkontrolicechów,czemusprzyjaliwładcy
państwabsolutnychzainteresowanychnieskrępowanymrozwojemgospodarkitowaro-
wo-pieniężnej.WwynikutychprocesówwXVIiXVIIw.wprzodującychgospodarczo
krajachrozwinęłysię,awkrajachopóźnionychpojawiłysiękapitalistyczneformy
produkcji-nakładimanufaktura.
Nakład,występującyjużwśredniowieczu,najwcześniejwpółnocnychWłoszech
iweFlandrii,upowszechniałsięwXVIw.,awXVIIstuleciuzostałwprowadzony
wwieludziedzinachprodukcji.Podwzględemmetodwytwarzanianieróżniłsię
odrzemiosła,funkcjonującegowramachcechu.Zasadniczaróżnicapolegałanato-
miastnainnejformieorganizacjiprodukcji.Kluczowąrolęodgrywałnakładca,czyli
przedsiębiorca,którystawałsięorganizatoremprodukcji.Wpoczątkowymokresie
kształtowaniasięsystemunakładczegorzemieślnikużywałwłasnegomateriałuina-
rzędzi.Odprzedsiębiorcyotrzymywałzapłatęzagotowywyróbiwrezultacietracił
bezpośrednikontaktzrynkiem.Zbiegiemczasunakładcadostarczałchałupnikowi
surowiec,płacącmuwynagrodzeniezakażdąwyprodukowanąsztukę.Wnastępnym
etapierozwojunakładuprzedsiębiorcastawałsięwłaścicielemzarównosurowca,jak
inarzędzi.Rzemieślnikwykonywałzleconąpracęwdomu,stającsięwykwalifiko-
wanymrobotnikiemnajemnym.Zczasemnakładcaangażowałcorazwiększąliczbę
chałupników,zktórychkażdywykonywałtylkościśleokreślonyelementcałegowy-
robu.Wtensposóbdokonywałsiępodziałpracy.Zazwyczajorganizatoremnakładu
byłkupiec,którydysponowałwolnymkapitałem,miałdobrąznajomośćrynkuzbytu
iobyciezryzykiem.Czasaminakładcąstawałsięrzemieślnik,zajmującysięwykań-
czaniemgotowegoproduktu,uzależniającodsiebierzemieślnikówpracującychprzy
wcześniejszychstadiachprodukcji.Przykłademtakiejwłaśniesytuacjibyłoangielskie
sukiennictwoiprodukcjamebliwtymkraju.Tylkowyjątkowofunkcjęnakładcy
pełniłopaństwo.Rozwójnakładuspowodowałprzełamaniebariercechowych,wzrost
zatrudnieniabiednejludnościmiastiokręgówpodmiejskich,atakżechłopów.Dzię-
kilepszejorganizacjipracynakładprzyczyniłsiędoobniżeniakosztówprodukcji,
wwynikuczegowyrobystawałysiędostępnedlaszerszychwarstwspołeczeństwa.
Wpóźniejszymokresiefunkcjonowaniasystemunakładczegopoczątkoweczyn-
nościprodukcyjnenadalbyływykonywanewdomuchałupnika,akońcowewjednym
walkasystemu
cechowegozezmianami
nakładimanufaktura
ewolucjanakładu
obniżeniekosztów
produkcji
69