Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIIwieku
LudnośćWielkiejBrytanii
WciąguosiemnastegostulecialiczbaludnościAngliiiWalii
wzrosłazokołopięciuipółmilionawmomenciewstąpienia
natronkrólowejAnnydodziewięciumilionówwroku1801.
Tegobezprzykładnegoprzyrostuzwiastującegowielkiezmiany
wżyciunaszejwyspyniesprawiłaimigracja;napływtaniejsiły
roboczejzIrlandii,któryterazporazpierwszypojawiasięjako
ważnyrysangielskiegożyciaspołecznegoigospodarczego,
równoważyłaliczebnieemigracjaAnglikówzamorza.Wzrost
zaludnieniatłumaczyłsięraczejwiększąliczbąurodzinibardzo
zmniejszonąśmiertelnością.Utrzymaniesięprzyżyciuznacznie
większejilościdzieciiprzedłużenieprzeciętnegoczasużycia
dorosłychstanowicechęodróżniającąnowożytnośćodprze-
szłości,atawielkazmianazaczęłasięwwiekuosiemnastym.
Zawdzięczasięprzedewszystkimznacznielepszejpomo-
cylekarskiej.
Wpierwszychdziesięcioleciachtegowiekuśmiertelność
gwałtowniewzrosłaiprzekroczyłaliczbęurodzin.Aleta
groźnatendencjaodwróciłasięwokresiepomiędzyrokiem
1730a1760,poroku1780zaśśmiertelnośćspadłabar-
dzoszybko.
Zarównowzrostśmiertelności,jakjejpóźniejszyspadek
przypisujesięwczęścirozpowszechnieniu,anastępniecofnięciu
sięnałogupiciataniegodżinuzamiastpiwa.Zgubneskutkitej
zmianyprzyzwyczajeńbiedakówunieśmiertelniłHogarthwsłyn-
nychrysunkach,przedstawiającychokropnościUliczkiDżinu
przeciwstawioneszczęśliwejUlicyPiwnej.Wtrzecimdziesięcio-
leciutegowieku,wepoceOperyżebraczej,politycyiustawo-
dawcyrozmyślniepopieralikonsumpcjędżinu,pozwalającna
swobodnepędzenienapojówspirytusowychinakładającnanie
zbytmałepodatki.Nadestylację,jakmówiłDefoe,zużywasię
zboże,jestwięconakorzystnadlaziemian,ategosamego
zdaniabylizasiadającywparlamenciewłaścicielemajątków.
Stopniowojednak,wmiaręjakoświecenifilantropowieówcześni
uświadamialiimprzerażająceskutkispołecznetegopostępo-
wania,podejmowanozwahaniemszeregkrokówdlazłagodze-
nianieszczęścia.Naprawdęwszakżeniepohamowanogoprzed
rokiem1751,wktórymnałożonowysokiepodatkinanapoje
spirytusoweizakazanodetalicznejichsprzedażyprzezgorzel-
nikówisklepikarzy.
;Ustawazroku1751-mówihistorykosiemnastowieczne-
goLondynu-rzeczywiściezmniejszyłanieumiarkowanespo-
życiespirytusu.Stanowiłaonapunktzwrotnywhistoriispołecz-
nejLondynuizatakąuważano,gdyoweczasyludziejesz-
czemieliwpamięciπ.PotymBłogosławionymdniulekarzenadal
przypisywaliósmączęśćprzypadkówzgonuwśróddorosłych
londyńczykównieumiarkowanemuspożyciunapojówspirytuso-
wych,najgorszejednakminęło,awdrugiejpołowiestulecia
herbatazaczęłaskuteczniekonkurowaćzalkoholemwewszyst-
kichwarstwachspołecznych,zarównowstolicy,jaknaprowincji.
Wszczytowejfaziepanowanianałogudżinu,pomiędzy
rokiem1740a1742,ilośćpogrzebówwLondynieiokolicy
dwukrotnieprzewyższałaliczbęchrztów!Ludnośćstolicy
uzupełniałnieprzerwanydopływimigrantówzezdrowszej
itrzeźwiejszejprowincji.
Okrestaniegodżinu(1720-1750)wielcesięprzyczyniał
dozmniejszanialiczbymieszkańcówstolicy.Wcałymkraju
spustoszeniaprzezeńwyrządzonebyłypoważne,alekon-
sumpcjapiwautrzymywałasięnadalraczejnawsiniżpo
miastach.Historycyspołecznidoprawdyczasemwyolbrzymiają
wpływpiciadżinunastatystykiludnościowepozaterenem
Londynu.Niemoże,naprzykład,dżinodpowiadaćzaszyb-
kiwzrostśmiertelnościmiędzyrokiem1700a1720,bowtych
latachdużakonsumpcjataniegospirytusudopierosięzaczy-
nała.AgdyśmiertelnośćwcałejAnglii,wodróżnieniuod
obszarulondyńskiego,szybkospadałamiędzyrokiem1730
a1750,byłytowłaśnienajgorszelatapiciadżinu.
Musimywięcszukaćinnych,próczzmniejszaniasię
spożycianapojówspirytusowych,przyczynznacznegospadku
śmiertelności,któryzaznaczasięokołopołowywieku,
awyraźniejwostatnimdwudziestoleciu.Polepszeniesięwa-
runkówżyciaipoprawalecznictwatodwieprzyczyny,które
sprawiły,żeśmierćzaczęłazbieraćmniejszeżniwowśród
angielskichniemowląt,dzieciidorosłych.Wielkipostęprol-
nictwawosiemnastymwiekuumożliwiłwieluludziom,choćnie
wszystkim,lepszeodżywianie.
[G.M.TreVelyan,HistoriaspołecznaAngliiodChaucerado
Wiktorii,przeł.A.Klimowicz,PaństwowyInstytutWydawniczy,
Warszawa1961,s.331-334].
najważniejszymbyłActof1751,oddającynadzórnadsprzedażąalkoholumagistra-
tomiustalającyjejwielkość.Wrezultacienastąpiłowyraźneograniczeniekonsum-
pcjispirytualiów[LudnośćWielkiejBrytanii].
Najbardziejwidocznymiznaczącymelementempostępucywilizacyjnegobył
niezwykłyiszybkiwzrostliczbyludności,któryzacząłsięok.poł.XVIIIw.Zjawisko
tonajsilniejwystąpiłowAnglii,aleteżniebyłoograniczonetylkodotegokraju.Od
2O