Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stosunkidemograficzne,społeczneigospodarczewXVIIIstuleciu
Herbata
Dopierojednakwosiemnastymwiekusprowadzanozza
mórztowarypowszechnegoużytku¶którymiokrywaliciała
igasilipragnienietakżepoddanikrólewscyniższegostanu.
Powołajmysięnajedenzwieluprzykładów.Zapanowania
KarolaIItysiącezamożnychlondyńczykówodwiedzało.kawiar-
nien¶abysięraczyćnowomodnyminapojami¶sprowadzany-
miprzezKompanięWschodnioindyjską.Natomiastwpocząt-
kachpanowaniaJerzegoIIIwszystkiewarstwywmieścieina
wsipiłyherbatęusiebiewdomu.ArthurYounguskarżasię
wListachfarmerazroku1767¶że.naherbatęicukierwyda-
jesięzbytecznietakiesumy¶jakiebywystarczyłynachleb
jeszczedlaczterechmilionówpoddanychn.Picieherbatystało
sięnarodowymobyczajem¶współzawodniczączkonsumpcją
napojówspirytusowychipiwa;.kubeknapoju¶któryradujenie
pozbawiającprzytomnościn¶dobrzebyłjużznanyiwysoko
cenionytakwchacierobotnikarolnego¶jakwsaloniepoety
Cowpera.SirFryderykEdenpisałwroku1797:.Każdy¶kto
zadasobietentrudiwstąpidochatwMiddleseXieiSurrey
wporzeposiłku¶ujrzy¶żewubogichrodzinachherbatajest
nietylkocodziennymnapojemranoiwieczorem¶ależesię
jąpowszechniepijatakżedoobiadun.
Ubodzysłodzilisobiegorzkiezieleobficie.Nakażdym
stolebyłterazcukierzbrytyjskichwyspzachodnioindyjskich¶
zaczasówszekspirowskichtylkobardzoograniczoneilości
tegozbytkownegoartykułuprzychodziłyzportówśródziem-
nomorskich.
ZanimPittMłodszyzmniejszyłcła¶uprawianoprzemytna
olbrzymiąskalę.Wroku1784Pittobliczył¶żewKrólestwie
spożywasiętrzynaściemilionówfuntówherbaty¶acłasą
opłacanetylkozapięćipółmiliona.Przemytdodawałżyciu
ludzkiemuuroku¶podobnieniemaljakkłusownictwoiuważa-
nogozazajęcierównieniewinne.ProboszczWoodforde¶
człowieknaprawdęzacnyi.szanowanyn¶pisał29marca1777r.:
.PrzemytnikAndrewsprzyniósłmidziświeczoremokołogo-
dzinyjedenastejsześciofuntowąpaczkęherbaty.Przestraszył
nastrochęgwiżdżącpodoknemsalonu¶właśniegdyśmykładli
siędołóżek.Poczęstowałemgojałowcówkąizapłaciłemza
herbatępodziesięćszylingówisześćpensówzafunt.nMiesz-
kańcytejwgłębilądupołożonejplebanimyśleliimówili
o.przemytnikuAndrewsien¶jakbyktomówiło.kupcukolonial-
nymAndrewsienl
Gdyherbataicukierzaczynajątrafiaćdokażdegodomu
(czytoprzezurządcelnyczyprzezpiwniceprzemytników)¶
abudulecdrewnianygłówniesprowadzasięzzagranicy
zbliżamysiędoerynowoczesnejAnglii;społeczeństwosta-
nowiośrodekwielkiegoimperiumzamorskiegoijeszczewięk-
szegohandluzamorskiego¶dostarczającegoartykułówpo-
wszechnegoużytkuwszystkimwarstwom.Ijużwokresie
wstąpienianatronJerzegoIIIniektórezgłównychgałęzi
przemysłukrajowegoAnglii¶zwłaszczaszybkorozwijającysię
przemysłbawełnianywhrabstwieLancaster¶zależącałkowi-
cieodsurowcówsprowadzanychzdalekichkrajów.[...]
HandelzAmerykądzieliłymiędzysiebieLondyn¶Bristol
iLiverpool.WśredniowieczuLiverpoolpełniłfunkcjepomoc-
niczewobecportówChester¶ponieważjednakujścierzekiDee
sięzamulało¶tostarerzymskiemiastostopniowotraciłoza-
morskieobroty¶aparweniuszrozłożonyuujściarzekiMersey
zająłjegomiejsce.Podczasspisuzroku1801Liverpool
wykazałsiedemdziesiątosiemtysięcymieszkańców-więcej
niżwszystkiemiastaprowincjonalnezwyjątkiemsąsiedniego
Manchesteru-Salfordu¶liczącegoosiemdziesiątczterytysiące.
DoLiverpoolunależałaszczególniejednagałąźhandlu
amerykańskiego¶mianowiciehandelniewolnikami¶ściślezwiązany
zlancashirskimprzemysłembawełnianym.Przeszłopołowanie-
wolnikówprzewożonychzzachodniejAfrykiprzezAtlantykdoIndii
Zachodnich¶odbywałapodróżwładowniachstatkówangielskich¶
choćwtymohydnymhandlukonkurencjęstanowilitakżeFran-
cuzi¶HolendrzyiPortugalczycy.Wroku1777ażpięćdziesiąt
osiem.statkówniewolniczychnwypłynęłozLondynu¶dwadzie-
ściatrzyzBristoluastosiedemzLiverpoolu.Tegorokuprze-
wiozłyonepięćdziesiąttysięcyniewolników.
[G.M.Trevelyan¶HistoriaspołecznaAngliiodChaucerado
Wiktoriiprzeł.A.Klimowicz¶PaństwowyInstytutWydawniczy¶
Warszawa1961¶s.375-377].
stąpiładopierow2.poł.XVIIIw.,najpierwwAngliiiHolandii,apóźniejtakże
winnychkrajach.Istotnedlazwalczaniachoróbzakaźnychodkryciawnaukach
medycznychpojawiłysiędopierownastępnychstuleciach,chociażprzełomnastą-
piłpodkoniecXVIIIw.W1796r.angielskilekarzEdwardJennerspreparowałszcze-
pionkęprzeciwkoospie,jednejznajgroźniejszychchoróbwdziejachspołeczeństw
przedprzemysłowych.
Takjakwewcześniejszychokresach,poważnestratydemograficzneprzynosiły
działaniawojenne.Liczbęrannychizabitychwarmiiaustriackiejwwynikudziałań
27
szczepienie
przeciwkoospie