Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIIwieku
teoriaMalthusa
rewizjapoglądów
Malthusa
Wrezultacieśrednierocznetempowzrostuludnościświatawzrosłoz2,7%w1750r.
do4,2%w1800r.
WtakichokolicznościachzrodziłasięteoriaThomasaMalthusa,któryogło-
siłw1798r.traktatzatytułowanyPrawoludności.Głównymzałożeniemjegoteorii
byłodziałanieabsolutnegoprawanatury,rządzącegorozwojemludzkości.Zgod-
nieznimludzkośćrozmnażałasięwtempie,prowadzącymdopodwajaniajej
liczbywciągupokolenia.Zatakszybkimrozwojemdemograficznymnienadążał
wzrostprodukcjiżywności.Ujmującteprocesyformułąmatematyczną,Malthus
określałwzrostliczbyludnościwpostępiegeometrycznym,przyjedyniearytme-
tycznympostępiewzrostuprodukcjiśrodkówżywności.Dlategoteż-wedługMal-
thusa-nieuchronneprawonaturyeliminujepowstającynadmiarludności.Zgod-
niezgłoszonąteoriągłód,zarazyiwojnysąnaturalnymiregulatoramiliczbylud-
ności,awszelkiedziałaniasocjalne,polegającenaopieceiwspieraniuubogich,
potęgujątylkozastępynędzarzyitakskazanychnazagładę.Jedynymśrodkiem
złagodzenianędzymiałobyćograniczanieliczbypotomstwapoprzezwstrzemięź-
liwośćipóźnezawieraniezwiązkówmałżeńskich.TeoriaMalthusawkrótcezo-
stałazrewidowanaprzezdokonującysięrozwójgospodarczy,azwłaszczaogrom-
nypostępintensyfikacjirolnictwa,pozwalającynawielokrotnywzrostplonów
orazzmianywtransporcie,umożliwiającerozwójświatowegohandluśrodkami
żywności.
Liczbaludności
zaludnienie
Brakjestścisłychinformacjistatystycznycholiczbieludnościnaświecie
kontynentów
wXVIIIstuleciu,taknaposzczególnychkontynentach,jakiwpaństwach.Stąd
teżpodawaneinformacjeopartesąprzedewszystkimnaszacunkach.Wwiększo-
ścikrajównieprzeprowadzanospisówludności,ajeślijużdonichdochodziło,
byłyonemałodokładne.W1753r.parlamentangielskiodrzuciłplanprzeprowa-
dzeniaspisu.Uważano,żemożetoujawnićsłabośćpotencjałuludnościowego
Angliiwstosunkudoinnychpaństw.Uzyskiwanewartości-zewzględunapro-
Ryci12
blemynaturymetodologicznejiźródłowej-wywołująwielepolemik,czegoprzy-
Szacunkowaliczbaludności
poszczególnychkontynentów
kłademjestdyskusja,którejteząbyłaniezmiennapoprzezstulecialiczbamiesz-
wlatach1700-1800(wmln)
kańcówAfryki.Informacjeowielkościzaludnienia
uzyskiwanewwynikuodmiennychzabiegówmeto-
Europa
Azja
Afryka
AmerykaPłn|
AmerykaPłd|
Oceania
RazemŚwiat
Szacunkowaliczbaludnościposzczególnych
kontynentówwlatach1700-1800(wmln)
1700
632
113
406
98
12
1
2
70474
1750
11i1
140
450
100
1i3
2
1800
91376
18i9
187
600
100
5i7
2
Przyrostwlatach
1700-1800
470%
65%
48%
58%
45%
2%
0%
dologicznych,prowadządowyznaczaniawartości
znaczącoróżniącychsiętakwodniesieniudokon-
tynentów,jakiposzczególnychkrajów.Niebez
wpływunateszacunkipozostajązmianyprzebiegu
granic,jakienastępowaływXVIIIw.Terytorium
Rzeczypospolitejwynoszącew1699r.733tys.km2
zmniejszyłosiędo522tys.poIrozbiorze.Wciągu
200latterytoriumRosjipowiększyłosięprzeszło
trzykrotnie,z5,4mlnkm2podkoniecXVIw.do
16,8mlnkm2wXVIIIstuleciu.
Zaludnienieposzczególnychkontynentówkuli
ziemskiej-pozaAustralią,dlaktórejniedysponuje-
mywystarczającąilościąinformacji-systematycznie
zwiększałosięwciąguXVIIIw.
Podobniejakwwiekachwcześniejszychnamapie
demograficznejświatanajwiększyobszarzajmowała
Azja,obejmującblisko65%ludnościcałegoświata.
30
