Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Stosunkidemograficzne,społeczneigospodarczewXVIIIstuleciu
witegouzależnieniaodwłaścicieliziemi,włączniezkoniecznościąuzyskiwaniazgody
nazawarciezwiązkumałżeńskiego.Ponad80%ziemiornejznajdowałasięwrękach
chłopów.Zazwyczajbyłato,ukształtowanajeszczewśredniowieczu,formadzierża-
wydziedziczonejzojcanasyna.Mimożeopartenadawnychumowachdzierżaw-
nychbezpośrednieopłatyniebyływysokie,tojednakgospodarstwawolnychchło-
pówdalekiebyłyodsamowystarczalności.Ichzadłużenieniebezpieczniewzrastało
szczególniewlatachkryzysów.Prowadziłotodoekonomicznegouzależnieniachło-
pówodszlachty.Teciężary,wrazzpodatkamipłaconymipaństwuidziesięcinąna
rzeczKościoła,sprawiały,żewprzeddzieńWielkiejRewolucjiFrancuskiej,pomimo
dalekoposuniętegorozkładustosunkówfeudalnych,przeciętnychłopfrancuski
obarczonybyłobciążeniami,którychcałkowitasumawahałasięod25%nawetdo
60%własnegodochodu.Ponadtodużąuciążliwościądlachłopówbyłyliczneusługi
osobistenarzeczwłaścicieliziemioraztzw.prawafeudalnego(np.prawopanado
polowanianagruntachchłopskich).
Stanchłopskibyłwewnętrzniezróżnicowanywedługposiadanegomajątku.Do
najbogatszych,obokchłopów-właścicieli,zaliczanowielkichdzierżawcówziemi
kościelnejiszlacheckiej,którzydalej,dzielącjąnamniejszedziałki,wydzierżawiali
jąchłopombiedniejszym.Zwyczajowozwanoichpołownikami(métyers),gdyżzo-
bowiązanibylidooddawaniapołowyplonówztytułuopłatydzierżawnej.Gorzej
sytuowanąmajątkowogrupęchłopówstanowiliwiniarze,utrzymującysiętylko
zuprawywinorośli.Nadolewiejskiejdrabinyspołecznejznajdowałasięliczna,bo
okołopięciomilionowa,grupachłopówbezrolnych.Trudnilisięoniwiejskimrze-
miosłemlubteżwynajmowalisiędopracyubogatszychchłopów.
Wedługspisuz1797r.chłopihiszpańscystanowili90%całejludnościkraju.
Jednaktylkook.20%chłopówposiadałoziemięnawłasność,1/3dzierżawiłają,
podczasgdybliskopołowapozostawałabezrolna.Proporcjetewykazywałyznacz-
nezróżnicowaniewzależnościodregionu.OilewGalicjiwiększośćchłopówdys-
ponowałamałymigospodarstwami,otylewAndaluzjidominowalibezrolni.
WinnychkrajachEuropyZachodniejzależnośćfeudalnachłopówodpanaza-
nikałastopniowo.WeWłoszechzależnośćtabyłazamieniananastosunekdzierża-
wy.WHolandiichłopstałsięwolnymwłaścicielemgospodarstwawXVIIIw.,apod
koniectegostuleciatakżewBelgiidoszłodolikwidacjistosunkówfeudalnych.
WDaniistopniowalikwidacjapoddaństwarozpoczęłasięw1702r.Chłopiszwedz-
cy,przezprawoudziałuwzgromadzeniachstanowychzajmowaliwyjątkowemiej-
scewśródchłopóweuropejskich.WXVIIIstuleciuwiększośćchłopównorweskich
stałasiępełnymiwłaścicielamiużytkowanejziemi.
Wimperiumosmańskimwrazzpostępującymrozpademmilitarnejorganizacji
osadwiejskichichmieszkańcówzaczętotraktowaćjakchłopówpańszczyźnianych.
Wpowstającychfolwarkachwzmogłasięeksploatacjaludnościchłopskiej.Odpo-
wiedziąbyłybuntyimasowezbiegostwo.Dlauspokojenianapięćspołecznych
wniektórychczęściachimperiumznoszonopoddaństwochłopówlubteżstwarza-
nomożliwośćwykupieniasięzniego.W1740r.naWołoszczyźniezniesionopod-
daństwo,stwarzającmożliwośćwykupieniasięza10talarów.WMołdawiiw1749r.
zakazanosprzedażychłopóworazichprzenoszeniaizamieniania.Jednocześnie
umacnianosystempańszczyźnianypoprzeznadawaniechłopomziemiwzamian
zarentęodrobkowąwmajątkachświeckichiklasztornych.
WChinachubytekznacznejczęściludnościchłopskiej,jakinastąpiłwwyniku
działańwojennychwXVIIIw.,spowodowałpoważnybraksiłyroboczej.Sytuacja
takazmuszałaMandżurówdopewnychustępstwnarzeczchłopów,alejednocze-
śniepodejmowanodziałania,zmierzającedoprzypisaniaichdoziemi.Dlategoteż
wXVIIIw.stworzonoszczegółowyrejestrrodzinchłopskichwrazzichcałkowitym
55
formyobciążeń
zróżnicowanie
majątkowe
sytuacjachłopów
wkrajachEuropy
ZachodniejiPółnocnej
położeniechłopów
wimperiumosmańskim
chińscychłopi
