Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚwiatwXVIIIwieku
ły,obokflamandzkich,suknaangielskieitopomimo
rozwojusukiennictwawinnychkrajach.AlewXVIIIw.
wrezultaciewprowadzanianowychrozwiązańtech-
nicznych,angielskiprzemysłwłókienniczyzostał
zdominowanyprzeztkactwobawełniane,aimportba-
wełnydoAngliiwciągucałegostuleciawzrósłtrzy-
krotnie.Zniespotykanąwcześniejdynamikąposze-
rzałysięrynkizbytudlatowarówangielskich,aich
zasadniczymsegmentemstałysiębrytyjskiekolonie.
Rosłyrównieżzamówieniazestronyarmii,floty,trans-
portuibudownictwa.Wzrastałpopytnatowaryco-
dziennegoużytku,spowodowanypowiększającąsię
ichprodukcjąorazpojawieniemsięnowychdziedzin
wytwórczości.WrezultacietowłaśniewAngliizaczę-
łypowstawaćpierwszefabryki,awlatach60.XVIIIw.
rozpocząłsięprzewróttechniczny,polegającyna
wprowadzaniunaszerokąskalęmaszyn,zastępują-
cychpracęręczną.Byłtojedenznajważniejszychele-
mentówprocesu,którywhistoriizostałnazwanyre-
wolucjąprzemysłową.Opróczgwałtownychzmian
wsferzetechniki,niemniejważnebyłyprzekształce-
niawcharakterzeprzedsiębiorstwa,sposobiekalku-
lacji,atakżeworganizacjiprocesuprodukcji.Prze-
mianyteprowadziłyrównieżdoważnychigłębokich
przeobrażeńw-utrwalonychwciąguwieków-struk-
turachspołecznych.Zakresidynamikatychzmianni-
gdywcześniejniewystąpiłyztakąsiłą.
Wtymsamymczasieinnespołeczeństwatylko
Ryci35
wniewielkimstopniuadaptowałydokonującesięprzekształceniaspołeczno-gospo-
Rysunekprzedstawiający
darcze.Znacznieczęściejtkwiływistniejącychjużwcześniejstrukturachspołecz-
zaprojektowanyw1712r|
przezThomasaNewcomena
nychigospodarczych.Ale-pomimowciążobowiązującegosystemucechowego-
tzw|atmosferycznysilnik
ograniczenia,któreonwprowadzałbyłyprzekraczanedziękiupowszechnianiusię
parowy-byłatopierwsza
nowychformprodukcjiwpostacisystemunakładczegoimanufaktury,awkońcu
maszynaparowa,którąmoż-
nabyłowykorzystaćprak-
przezpojawieniesięprodukcjifabrycznej.
tycznie
Elementykapitalistycznepojawiłysiętakżewrolnictwie.Terytorialnyzakres
tychzmianbyłjednakdużomniejszyidotyczyłzasadniczorolnictwazachodnioeu-
ropejskiego,gdyżwtymsamymczasienaterenieEuropyWschodniejstanszlachec-
ki,wspieranyprzezwładców,dążyłdoumacnianiafeudalizmu.Równieżwniewiel-
zmianywrolnictwie
kimstopniuzmianygospodarczeispołecznewłaściwedlapaństwEuropyZachod-
niejodnosiłysiędoposzczególnychobszarówAzji,Afrykiipółkulizachodniej.
WXVIIIw.wzmocnieniuuległytendencjezapoczątkowanewdwóchwcześniej-
szychstuleciach.Wposzczególnychkrajachrozwijałasięgospodarkanarodowa
iryneknarodowy,odchodzącodwłaściwejdlaśredniowieczalokalnejwymianygos-
podarczej.Wzrosłateżrolapieniądzajakośrodkawymiany,alejednocześniekryzy-
syfinansowenabierałycharakteruogólnoeuropejskiego,anawetświatowego.
Wcorazwiększymzakresiegospodarkapaństwastawałasięniezwykleistotnym
elementempolitykiprowadzonejprzezscentralizowanąwładzępaństwową.Konty-
nuowaneprzezEuropejczykówpodbojekolonialneorazzdobywaniewpływów
politycznychiekonomicznychwkrajachzamorskichsłużyłyrozwojowihandlu
wwymiarzeglobalnym,wdzisiejszymtegosłowaznaczeniu.Wskalimakronastą-
piłosilnezderzeniewielu,całkowicieodmiennychcywilizacjiizaowocowałozmianą
64
