Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Świętesiłynatury?Okilkumotywachwliteraturzekaszubskiej
NeptunGosk,pónwódBôłteku[ł]
Jijpłëwanićmzachwëcony,
Pchôwidłamiwałëwszëku,
podpłënącwbrzegustronë
24
.
***
Śledząc,wjakisposóbprzejawiająsięifunkcjonująmotywyzwiązane
zenergiaminaturywliteraturzekaszubskiejmożnawywieśćkilkasynte-
tyzującychwniosków.Relacjaczłowiek–natura,ajestonapodstawowąwtej
rzeczywistościliterackiej,maswojeuwarunkowaniazależneodsfery
dawnychwierzeńiobrzędówkultowychireligijnych.Zjednejstronyprze-
jawiasiędawnykultsiłnaturyzwiązanyzjejwegetatywnąfunkcją,zdru-
giejzaśnaturaobdarzonajestcechamisakralnymiwynikającymizdaw-
nychwierzeńirytuałów(światprzedchrześcijańskiitradycjaduchowa
chrześcijaństwa,chociażtapierwszazdecydowaniebardziejobjawiasię
wobcowaniuczłowiekazsiłaminatury).To,cowydajesięszczególnie
interesującewujęciachliteraturykaszubskiej,dotyczyzarównointerpre-
tacji,jakireinterpretacjisymbolicznegoimitycznegowartościowania
żywiołówprzyrody.OtóżzarównouAleksandraMajkowskiego,jakteż
JanaKarnowskiegoznaczenietradycjipodlegaprocesowiprzemiany.Mit
wewspółczesnymświeciewartościnieodgrywajużdecydującejroli.
Wręczprzeciwnie.Przykłademtakiegoprocesuodwróceniawartościwtek-
stachliterackichsą:TuszkowskaMatkazwidowiskateatralnegoJana
Karnowskiego,którąspołecznośćwiejskazamierzawakcieagresjiunice-
stwićorazsymboliczniefunkcjonującawpowieściAleksandraMajkow-
skiegogóraŁyska,naktórejwodległejprzeszłościodbywałysięświęte
obrzędy,leczwpamiętnąwigilięśw.JanaRemustraciwojowniczegodu-
chainiestarczamusił,abypoprowadzićludkaszubskikuwyzwoleniu.
Najbardziejpozytywnewłaściwościmawodajako„źródłożyciaiod-
nowy”,chociażwewspółczesnejliteraturzekaszubskiejuArturaJabłoń-
skiegozasadnośćświątecznegorytuałuobmyciawmorzupodanazostaje
równieżwwątpliwość.PozostajewreszcieGoskjakoreliktdawnych
praktykwierzeniowychnaPomorzu.Jesttojednakbóstwo,wktórejuż
niktnaserioniewierzy.Goskstajesięraczejprzedmiotemżartów.
DawneświęteprzestrzenieKaszubwliterackimprzekazieodchodzą
wniepamięć,zaśsamiKaszubialbokultywującorazbardziejbezwiednie
zwyczajeprasłowiańskieichrześcijańskie,albo„rozpływająsię”wtym-
czasowejcodziennościizmysłowymszczęściu.
1111111
24
F.Sędzicki,Majesmaodmorza,Gdańsk1963,s.97.
33