Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
JarosławŁawski
wśródmłodzieżynaszej.Tymboleśniejwidziećmijegoupadek
jakoautora5.
Zmorskinosiłwsobiejakąśtajemnicę;czybyłatocharakte-
ropatia,czymizantropia—trudnoorzec.Mówiono,żestroniłod
kobiet,konkurentówpoetyckichnieznosił,zżonąnawetkorespon-
dencyjnieniechciałutrzymywaćznajomości,zbogatymteściem
pokłóciłsięjeszczewokresienarzeczeństwa.Pisałmało—szcze-
gólniewierszy.Podróżowałzakilkaosób;marszrutęjegotułaczek
poEuropietrudnoustalićdokładnie6.
Podkreślętozrozmysłem:pierwszytompoetyckiZmorskiego
(Poezje.T.1.Warszawa1843)postawiłgowyżejoddebiutującego
wtymsamymokresieCyprianaKamilaNorwida.Uznawanogo
wlatach40.wWarszawiezatalentznakomity.Ćwierćwiekupóźniej
—zatalentzmarnowany.Aletaki,którysięnadrobnenierozmienił,
boZmorskipisywałrzadkoizawszecyzelowałswetwory.Cygan,
czarnoromantycznydziwak,Dwykolejeniec”,odludek—tozjednej
strony.Zdrugiej—wybitnaindywidualnośćiosobliwośćtwórcza,
radykał,człekdumnyiwłasnymichadzającydrogami.Nihilista,
leczczykonsekwentny?Niepiszętegowszystkiegobezinteresownie.
Zmorski-człowiekjestmocnozwiązanyzeZmorskim-lirykiem,który
tylerazyzamyślałsięnadWisłą,Bugiem,rzekamibałkańskimi;ich
nazwyposłużyłynawetdonadaniatytułujegozbiorowireportaży
podróżniczych:NadSawąiDrawą7.AlecoztąWisłą…?
CyganeriaWarszawskapróbowałastworzyćnietylkoobyczajo-
wo-skandalicznymit;chciałateż—byłotomarzenieZmorskiego
—dowartościowaćMazowszejakomitycznąkrainępierwotności,
ludu,poezjisłowiańskiej,anawetpowołaćmazowieckąszkołę
wpoezjipolskiejwodpowiedzinatypologięAleksandraTyszyń-
skiego,zaproponowanąwpowieściAmerykankawPolsce.Romans
(Petersburg1837),gdziepisarzwyróżniłszkoły:ukraińską,litewską,
puławskąikrakowską8.ZabrakłoMazowszajakocentrumpoezji,
którąsamicyganiebuntowniczotworzyli.Mielicyganiemityczne
5R.Zmorski:Korespondencje.Szanownyredaktorze!DTygodnikLiteracki”
1844,nr6(13IV1844).
6Piszęotymobszerniewstudium:„Zmora”i„Romanisko”.Legendaliteracka
RomanaZmorskiego.W:R.Zmorski:Lesław…
7Zob.R.Zmorski:NadSawąiDrawą.WstępH.Syski.Warszawa1956.
8Por.M.Straszewska:AleksanderTyszyński.W:Obrazliteraturypolskiej
XIXiXXwieku.Seria3:Literaturakrajowawokresieromantyzmu1831—1863.
T.2.Red.M.Janion,M.Dernałowicz,M.Maciejewski.Kraków1988,
s.640.
