Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rzekajasna,rzekaciemna.NadWisłą.(Improwizacja)…
17
tęEdwardPieścikowskiw1964rokuobjaśniałtak:DOcoposzło,
cobyłoprzedmiotemsporumiędzyZmorskimaDembowskim?
Trudnooodpowiedźjednoznaczną.Możeróżnicaichstanowiskfi-
lozoficznych;pokilkulatachpoetawypowiesięzdezaprobatąofi-
lozofiiniemieckiej(nałamachredagowanegoprzezsiebie»Stadła«),
podktórejurokiempozostawałprzecieżbyłyredaktor»Przeglądu
Naukowego«.Możeróżnicawpoglądachnaludijegokulturę—
zachowałsiębowiemśladpolemikimiędzyniminatentemat.
DembowskiwNotatkachzpodróży(zamieszczonychwnumerze52
»TygodnikaLiterackiego«z25grudnia1843roku,alenumerten
wyszedłztrzymiesięcznymopóźnieniem),pełnychpatosuipseudo-
poetyckiejpozy,choćrównieżtreścikryptowolnościowych,napisał:
»[ł]ludijegopojęciabyłytylkomacalnie,empiryczniechwytane,
incrudo;jakcoznaleziono,bezkrytyki,częstofałszywiepojmując
rzecz,spisywanoiszerzonobłędy.Kiedyżsięzdobędziemynakry-
tycznepojęcieżywiołówludowych!«”13.
Jakkolwiekbyło—aprzypomnę,żeZmorskiskłóconybyłze
wszystkimi(prawie),anajbardziejzsobąsamym—interesujący,in-
trygującyjesttenszczegół:comawspólnegoDembowski,któryzgi-
nie,przypomnijmy,zastrzelonywKrakowiewczasiedemonstracji,
zlirycznymopisemWisły?Pytamdalej:leczcoWisłatarobiwpiś-
miewydawanymnadSprewą?Jeślispojrzećnawiersznieuprzedzo-
nymokiem,beztejcałejprzytłaczającejwiedzyobiografiipoety,
romantyzmie,epoce—zobaczymyutwórmożepiękny,alejeden
zwieluocharakterzerefleksyjno-opisowymczykrajoznawczo-
-melancholijnym.Wiersz,podługustaleńPieścikowskiego,powstał
DpodWarszawą,wlipcu1843;podpisRomanZ.ł”14
Ukazujesię—znów:czemuż?—sześćlatpóźniej?Czypierwot-
nieteżdedykowanybyłDembowskiemu,któryjeszczew1843roku
podziwiałbezzastrzeżeńZmorskiego?Edwardmiałwtedy21lat,
Romanrównież21.W1849roku—Dembowskijużnieżyje(zabity
w24wiośnieżywota).Zmorskima27lat,jestemigrantem.W1866
rokuzkolei44-letniZmorski,którywycofadedykacjęzwiersza,
jestjużchorym,zbiedniałymtułaczem.Idzieponiegośmierć,
zktórątakhardorozmawiałwLesławie.
CóżsięwięcwtychlatachDpomiędzy”(1843—1849—1866)
wydarzyło.Co?TasamaWisłapłyniejakbyinnymnurtem—
znaczeń,sensów,idei.WprzypadkuZmorskiegoantycznytopos
13E.Pieścikowski:Poeta-tułacz.BiografialiterackaRomanaZmorskiego.Po-
znań1964,s.58.
14Ibidem,s.156.UstaleniezgodnezpodpisempodwierszemwpiśmieDStad-
ło”.
