Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wpełnymtegosłowaznaczeniu.Niemniejjednak,istniejąpewneformyorganizmówkomórkowych(fitoplazmy,riketsjeichlamydie)tak
uproszczone,żeniewieleróżniąsięodnajbardziejzłożonychwirusów.Taksięskłada,żesątozregułyorganizmypasożytnicze,których
trybżyciapozwalanatakiedalekoidąceuproszczeniabudowyifunkcji.Sprawiatopewienkłopotwodróżnianiutychorganizmów
odwirusów,któreteżsąpasożytami.Zdrugiejstronyniektóreprzynajmniejwirusyniewielesięróżniąodtzw.ruchomychelementów
genetycznych(ogólniezwanychtranspozonami),któremogąbyćprzenoszonemiędzyróżnymiosobnikami.Istniejewięcpotrzeba
sformułowaniajeśliniedefinicji,toprzynajmniejokreśleniazakresupojęcia„wirus”,choćbydlatego,bybyłowiadomo,czymbędziemysię
zajmowaćwtejksiążce.
Wjedynymdotychczasnapisanymprzezpolskiegoautorapodręcznikuwirusologiiroślinnej(Kozłowska,1980)trudnobyłobysię
doszukaćtakiegookreślenia.Próbętakąpodjętonatomiastwinnympolskimopracowaniu(ChroboczekiZagórski,1983)traktującym
owirusachwichmolekularnymaspekcie.Wksiążcetej,wpodrozdziale1.2„Definicjawirusa”podanohistorycznedefinicjeformułowane
przezróżnychbadaczyiprzyjętowkońcu,żenajlepsządefinicjąbędziewyliczeniecechwirusa,podobniejaktozrobiłMatthews
(1991)orazautornajnowszegopolskiegopodręcznikawirusologiimolekularnejPiekarowicz(2004).
Wirusybytująjakopasożytywkomórkachróżnychorganizmówżywych(sąwięcendobiontami),wtymrównieżroślin,choć
pasożytnictwotomaszczególnyidośćzróżnicowanycharakter.Budującswojecząstki,korzystajązsubstratówzawartychwkomórkach,
zzasobówenergetycznychtychkomórekorazzukładówtranslacyjnychfunkcjonującychwtychkomórkach,aprzeznaczonych
dobiosyntezybiałek.Wirusyniemająwłasnychukładówbiosyntezybiałek.Pasożytowaniewirusówprowadziczasemdośmiercikomórek
(nekroza,liza),czasemjednakzaatakowanekomórkiprzeżywają,anawetdośćsprawniefunkcjonują.Istniejąrównieżwirusy(np.rodzaje
Alphacryptovirus
i
Betacryptovirus
wśródwirusówroślin),któreniewywołujązzasadyżadnychwidocznychzmianpatologicznych.Wirusy
niewytwarzająstrukturocharakterzebłonoddzielającychichcząstkiodzawartościkomórek,wktórychsięrozwijają.Wirusynie
rozmnażająsięwtakimznaczeniu,wjakimrobiątoorganizmyżywe,uktórychnajprostsząformąrozmnażaniajestpodziałkomórki
nadwiekomórkipotomne.Wirusynamnażająsię(replikująsię)przezodrębnąsyntezęswoichposzczególnychskładników,zktórych
montująpóźniejswojepełnecząstki(wiriony).Składnikamitymisąkwasnukleinowystanowiącygenom(genetycznyzapiswłaściwości
wirusa),kapsyd(otoczkabiałkowa,płaszczbiałkowy)oraz,uniektórychwirusów,dodatkowaosłona(otoczka,koperta)
lipoproteinowa,zktórązwiązanemogąbyćnawetpewneenzymysłużąceprzedewszystkimreplikacjikwasunukleinowegowirusa.
Kapsydiewentualnadodatkowaosłonasłużązregułydoochronygenomuwirusaprzedróżnymiszkodliwymiczynnikami,zjakimiwirus
możesięzetknąć,przebywającpozakomórkążywiciela,aczasemrównieżułatwiająwirusowidostaniesiędotejkomórki,przemieszczanie
sięworganizmieżywicielalubprzenoszeniezosobnikówchorychnainneosobniki.WcząstcewirusawystępujealboRNA,albo
DNA,wkomórkachorganizmówżywychsązaśobecneobieformykwasównukleinowych.Kwasnukleinowywirusamożebyćjednolub
dwuniciowąstrukturą.Jeślijestonjednoniciowy,jesttonaogółnićplusowa(sensowna),choćgenomniektórychwirusówstanowinić
minusowa(antysensowna).Nićplusowa(sensowna)totaka,którajestzdolnadotranslacji,toznaczymożebyćbezpośrednioużytajako
informacyjnyRNA(mRNA)wprocesiesyntezybiałka.Genomwirusamożesięskładaćzwiększejniżjednaliczbycząsteczekkwasu
nukleinowego.Wszystkietecząsteczkimogąwystępowaćrazemwjednejcząstcewirusa(wirionie)albokażdaznichmożewystępować
wosobnejcząstce(wirusywielocząsteczkowe).Genomywirusówsąróżnejwielkości.Genomywirusówroślinsąstosunkowomałeimogą
kodowaćodjednegodo12białek.Materiałgenetycznywirusamożepodlegaćzmiennościwwynikumutacjipunktowychalboprocesów
rekombinacjiiinnychprocesówprowadzącychdozmianwmaterialegenetycznymwirusa.
Uwzględniającwszystkietecechy,podjętopróbęsformułowanianastępującejdefinicjiwirusa(Matthews,1991):wirusjestzbiorem
(zestawem,kompletem)jednejlubwiększejliczbymatrycowychcząsteczekkwasunukleinowego,zazwyczajzamkniętymwochronnym
płaszczulubpłaszczachbiałkowymbądźlipoproteinowym,któryjestzdolnyzorganizowaćwłasnąreplikacjętylkowkomórkach
odpowiedniegożywiciela.Namnażaniewirusawtakiejkomórcejest:1)zależneodukładusyntetyzującegobiałkowkomórkachżywiciela,
2)odbywasięwpostaciłączeniapotrzebnychelementów,aniewpostacipodziałunaosobnikipotomne,3)odbywasięwokreślonych
miejscachkomórkiżywicielanieoddzielonychdwuwarstwowąbłonąlipoproteinową,4)staleprowadzidopojawianiasięnowychwariantów
powstającychwwynikuróżnorodnychzmianwkwasienukleinowymwirusa.
Rzeczokazałabysięjeszczebardziejskomplikowana,gdybyśmypróbowaliobjąćtąsamądefinicjąwirusyiwiroidy,które,jakjuż
wcześniejpowiedziano,niesąwirusami.Dlategoomówieniepodstawowychcechwiroidówodłożymydoodpowiedniegorozdziałutej
książki(rozdz.9).
