Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
23
iprawowitawładzawpaństwie,asposóbjejprowadzenianiemożesprzeciwiaćsię
prawuBożemu.Abywojnęuznaćzasłuszną,należyjąrozpocząćdopieropo
wyczerpaniuwszystkichinnychmożliwychśrodkówpokojowych.Augustyńską
koncepcjęiustumbellumrozszerzyłzamykającyokrespatrystykinaZachodzie
św.IzydorzSewilli,którywEtymologiarumlibriXXdodałjeszczejednązasadę,
wedługktórejzanimpodejmiesiędziałaniazbrojne,trzebanajpierwwypowiedzieć
wojnęprzeciwnikowi.46
Okresśredniowieczastałsięczasem,wktórymnietylkoprzejętozasadnicze
zrębyteoriiwojnysprawiedliwej,aletakżedokonanojejposzerzeniaidopracowania
przedewszystkimzaprzyczynąśw.TomaszazAkwinu,aletakżepoprzezprace
przedstawicielitzw.szkołyhiszpańskiej.
Św.TomaszzAkwinuwswoimnajwiększymdziele,wSummieteologicznej,
poświęciłtematycepokojujednąkwestię(S.Th.,II-II,29),piszącprzedewszystkim
opokojuduchowym.Rozwijającaugustyńskąkoncepcjępokojuspołecznego
ordinataconcordantia,św.Tomaszwskazujenietylkonazewnętrznerelacjemiędzy
ludźmi,alerównieżnawewnętrznenastawienieludziwzajemniedosiebie.47
Zewnętrznazgodamiędzyludźmi,bezzgodywewnętrznychpragnieńniejest
pokojem.Prawdziwypokójmożewięcbyćjedyniewśródludzidobrychitylkotam,
gdziepanujedobro.48Piszącowojnie,św.TomaszzAkwinuuznał,żewojnajest
grzechemisprzeciwiasiępokojowi,alejednocześniepodtrzymałstanowisko
św.Augustyna,pisząc,żeistniejątakiewojny,wktórychuczestnictwoniepociąga
zasobągrzechu.49Matomiejscewówczas,gdyspełnionesąrównocześnietrzy
warunki:auctoritasprincipis,causaiustaorazintentiorecta.Działańzbrojnych
możnapodjąćsiętylkowtedy,gdyprzyczynadowyrównaniawyrządzonejkrzywdy
jestrzeczywistaisłuszna,arządzącymająsiękierowaćuczciwymzamiarem,to
znaczyrozpocząćwojnęwobroniejakiegośdobralubzzamiaremuniknięcia
jakiegoświelkiegozła.50
Wizjawojnysprawiedliwejśw.TomaszazAkwinuzostałaodczytanananowo
podkoniecśredniowieczaprzezhiszpańskichscholastyków,51naczelektórychstali
FranciszekdeVittoria52iFranciszekSuarez.Osiąreinterpretacjimyśliśw.Tomasza
niebyłopytanieodefinicjępokoju,aleoto,wjakisposóbpokójmożebyć
realizowany.Wteoriiiustumbellumprzesuniętoakcentzwarunkuwojnynasposób
iśrodkiprowadzeniadziałańwojennych.53Wwynikutychprzeobrażeńzamiast
owojniesprawiedliwej,zaczętocorazczęściejmówićowojniesłusznej,apierwotna
ideaiustumbellumjakooddaleniewidmaizagrożeniawojnyprzeszławkategorię
złagodzeniaskutkówdziałańwojennych.
46Por.L.Winowski,op.cit.,s.83-85.Zob.IsidorusHispanus,Etymologiarum.LiberXVIII,PL82,s.293-
326
47„Pokójzawierawsobiezgodę,alecośdoniejdodaje.Stądgdziepokój,tamizgoda,aleniewszędzie
gdziejestzgoda,tamjestipokój(ł),zespolenianiedokonazgoda,którejzadaniemjestzespolić
dążeniaróżnychludzi,natomiastpokój,ponadto,dajezespoleniedążeńwewnątrzjednegoczłowieka”.
Św.Tomasz,Summateologiczna,II-II,29,1
48Św.Tomasz,Summateologiczna,I-II,29,2
49Por.J.Śrutwa,op.cit.,s.77
50Św.Tomasz,SummaTeologiczna,I-II,40,1
51Zob.szerzej:W.Buchner,Wojnaikonkwista.HiszpańskamyślpolitycznaZłotegoWieku.Kraków2007
52Zobszerzej:A.Szafulski,FranciscodeVittoriaprekursorpodstawowychprawczłowiekaiwspólnoty
międzynarodowej.Wrocław2007
53J.Kondziela,PokójwnauceKościoła.PiusXII-JanPawełII.Lublin1992,s.72
