Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
I.Kształceniejęzykowe-koncepcje,komponenty,działania
Nauczanieikształcenieuległoszkodliwemuschematyzmowi
6
.
Zjednejstronyuczymyprzedewszystkimabstrakcyjnejwiedzy
osystemie;zdrugiej-umiejętnościmówieniaipisaniatylkoskody-
fikowanych,paraliterackichipseudonaukowychformwypowiedzi,
poprzedzanychobligatoryjnietrzemarodzajamićwiczeń:słownikowo-
-frazeologicznymi,gramatyczno-stylistycznymiikompozycyjnymi.
Wtejsytuacjiwartozastanowićsię,conowegoproponujejęzyko-
znawstwoantropocentryczneijakzmieniaporządekdotychczasowych
układów.
Językoweceleformacyjne(dawniej:celewychowawcze)
Wodróżnieniuodwypowiedzikonstatujących,którychfunkcja
poleganaopisywaniufaktów(np.Dziśwnocypopadałśnieg)prak-
tycznymnastępstwemwypowiedziperformatywnych‘sprawczych’
jestwywołaniepewnychprzeżyćpsychicznych(np.Dobrzesięstało,że
wreszciemamyzimę)
7
.Tadrugawypowiedźwartościujerzeczywistość.
Tyminteresujesięsubdyscyplinajęzykoznawcza:aksjologia.
Nowymizagadnieniamiwartościowaniaobecniewszkolezajmują
sięetyka,etykieta,kulturamówieniaipisania,którychwdotychczaso-
wymprogramiewłaściwieniebyło,gdyżofunkcjachwychowawczych
mówieniapisanoniewiele.
Etyka(wogromnymuproszczeniu)towyeksponowanietreścinie
tylkooprawdzieikłamstwie,aletakżeoichpochodnych:manipulacji
politycznej,reklamowej,dziennikarskiej(slogan,tytuł,hasłowyborcze;
artykułnakłaniający,przemilczający;komplementowanie,przeżywa-
nie,opinia,plotka,oszczerstwo;donos,oskarżenie,obelgasłowna).
Zagadnieniaznanezpsychologiispołecznejłącząsięzetykąmówienia,
np.:przemilczanie,szantażuczuciowy,empatia,agresywność,mające
swojeuzewnętrznieniaweufemizmach,peryfrazach,przezwiskach,
prośbie,odmowie,kłótniach,wulgaryzmach.
6
7
Schematwkształceniuliterackimijęzykowym,red.H.Wiśniewska,Lublin1986.
R.Kwaśnica,Rzeczywistośćjakobytsensu.Tezaojęzykowymtworzeniurzeczywi-
stości,„JęzykaKultura”,t.1:Podstawowepojęciaiproblemy,red.J.Anusiewicz,
J.Bartmiński,Wrocław1991,s.40.
