Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Antropocentryzmakształceniejęzykowe
Jeśliprzyjmujemy,żejęzykto„zwierciadłorzeczywistości”,dzięki
któremuczłowiekklasyfikuje,hierarchizujeiwartościujezjawiska,
towopisachsystemuteaspektywinnynasinteresowaćszczególnie,
naprzykładskomplikowanyi„nielogiczny”podziałnarodzajewlm.
(rodzajmęskoosobowy/niemęskoosobowy)odbijaobyczajowybrak
partnerstwamiędzymężczyznąikobietą;uproszczeniaiupodobnienia
głosekwwyrazachdowodządążeniaczłowiekadomniejszegowysił-
kuartykulacyjnego;wyrazytkaczka,pielęgniarka,alepaniminister
ipanisenatordowodząpejoratywizacjiznaczeniowejprzyrostka-ka
wnaszymjęzyku.
Wiedzateoretycznaojęzykupolskimjestzróżnicowanairozległa,
dlategowszkolejesteśmy„skazani”najejwybóriadaptacjędomożli-
wościipotrzebucznia.Pomocniczymkryteriummożebyćinformacja,
jakuczysię„gramatyki”wróżnychkrajachEuropy
18
.Zapewnewskład
obligatoryjnejwiedzywinnywejśćwiadomościogłoskach,dziesięciu
częściachmowy,oichfleksjiifunkcjiskładniowej,obudowiewyrazów
izdań.Aleobecnyrygoryzmdefinicyjnywypadazastąpićczęstymi
pytaniamipobudzającymidomyślenia(dlaczego?wjakimcelu?),które
nawetwpodręcznikachpojawiająsięrzadko19.Zamiastpełnejgrama-
tyki,opisującejabstrakcyjnysystemjęzyka,wskazanebyłobydopraco-
waniesięgramatykifunkcjonalnej,którejpierwsząpróbędałZenon
Klemensiewicz(1936),jejnapisaniepostulowałMichałJaworski(1978),
anacechowanieskładnikowezaprezentowałJerzyPodracki(1989)20.
Gramatykafunkcjonalnawswoimopisiedajepriorytetowemiejsce
zjawiskomjęzykowym21,któresąnacechowanesemantycznieistyli-
stycznie.Wtymukładzieinteresująjąraczejniektórezjawiska,np.
instrumentacjagłosowawyrazów,zdrobnieniawtekście,końcówkirei-
zującelubnobilitująceludzi(np.techłopy|cipsychologowie),intonacja,
którazmieniacałkowicieznaczenietejsamejwypowiedzi(np.Podasz
miherbatę=informacja,pytanie,rozkaz,groźba,ironia,zniecierpli-
18
M.Jaworski,Nauczaniegramatykijęzykaojczystegowszkołachpodstawowych.
Studiumporównawcze,Warszawa1969.
19
Zob.J.Nocoń,Pytaniaipoleceniawpodręcznikachdonaukiojęzyku,Opole
1997.
20
Z.Klemensiewicz,Językpolski.Wybórwiadomościoznaczeniuiużyciuformję-
zykowychorazgwarachludowych.Dlakl.IVgimnazjalnej,Warszawa1936;M.Ja-
worski,Metodykanaukiojęzykupolskim,Warszawa1978,s.45-46;J.Podracki,
Dydaktykaskładnipolskiej,Warszawa1989,s.230-237.
21
Nauczaniufunkcjonalnemuwychodzinaprzeciwporadnikdlanauczycieli:
Ojęzykuwsposóbżywyiciekawy,red.H.Wiśniewska,Kielce1999.
37
