Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
AnnaGrzegorek
1.Kilkapodstawowychfilozoficznychrozstrzygnięć
dotyczącychtożsamości
Podstawowefilozoficznerozumieniepojęcia„tożsamość”jestrozumieniemlogicz-
nym,wktórymdefiniujesięjejakorelacjęzachodzącąmiędzydwomaargumentami
X1iX2.Takąrelacjęmożnaokreślićjakojednakowośćlubabsolutnepodobieństwo.
Takrozumianatożsamośćmożebyćzachowananadwasposoby:kiedytedwierzeczy
podzielająwszystkieswojewłasności(tożsamośćjakościowa)orazkiedysąjednąitą
samąrzeczą,niezaśdwiema(tożsamośćnumeryczna).Wydajesię,żetakrozumiana
tożsamośćjestmożliwajedynienagruncienaukabstrakcyjnych:logiki,matematyki.
Wświecie,któregodoświadczamy,rzeczy–wtymiludzie–ulegająnieustannym
zmianom,dlategoniemożezachodzićmiędzynimiabsolutnepodobieństwo,gdyżalbo
(1)niesązachowanewszystkiewłasnościprzedmiotu,albo(2)wprawdziewszystkie
innewłasnościsązachowane,aleX1iX2sądwomaprzedmiotami,niezaśjednym
(np.identycznymifabrycznieegzemplarzami).Mającnauwadzepowyższespostrzeże-
nia,ThomasReidtwierdził,że„kiedymówimyotożsamości,mamynamyślijedynie
słowo,któredlawygodyjęzykowejnazywamytożsamością”(Shoemaker,1963,s.37).
Abymówićorzeczachwświecie,należałobywięcalbozmodyfikowaćjegoznaczenie,
albowprowadzićinnepojęcie.Propozycjęodpowiadającątejpierwszejmożliwości
przedstawiłnp.RomanIngarden.Zrezygnowałonzujmowaniatożsamościjakorela-
cji,określającjąjakoszczególnymomentformyprzedmiotu(Ingarden,1987).Inni
filozofowie,próbujączachowaćrozumienietożsamościjakorelacji,dlapytańoczło-
wiekautworzylinowepojęcie:tożsamośćosobowa.Termintenwskazujenaspecjalny
przedmiot,którytożsamośćmazachować(inaczej:któremumaonaprzysługiwać)
–osobęludzką.Oczywistejest,żedwieosobyniemogąbyćtaknaprawdęidentyczne,
dlategojeślibytożsamośćosobowamiałabyćrelacją,byłabytorelacjasłabsza.Toż-
samośćtakaniepolegałabyzatemnaidentyczności,lecznajakimśwzględnympodo-
bieństwie;osoba1jesttożsamazosobą2,jeślijestdoniejpodpewnymiważnymi
względamibardzopodobna.Wprzypadkuprzedmiotówfizycznych,jakimisątakże
ludzie,otożsamościmówisięzazwyczajmającdoczynieniazprzedmiotamizróżnych
punktówczasowych(np.osoba1topanIkswewtorek,aosoba2topanIkswśrodę).
Wzwiązkuztożsamościąosobowąformułujesięnagrunciefilozofiidwapodsta-
woweproblemy:
1)cosprawia,żejesteśmytąsamąosobąwróżnychmomentach?(pytanieocią-
głość)oraz
2)cosprawia,żewdanejchwilijesteśmyjednąosobą,niezaśdwiema,lubjeszcze
większąichliczbą?(pytanieojedność).
Rozwiązaniempierwszegoproblemujestwskazanietejczęścimnie,któraniepod-
legazmianompomimoupływuczasu.Drugiepytaniewskazujenateoretyczniemożli-
wąsytuację,wktórejtosamociałoitensammózgnależałybydokilkuosób.Wprak-
tycejednak,wyjąwszyprzypadkipatologiczne,spotykamysięzjednościąnaszych
doświadczeńimyśli,pytaniedrugiedotyczyzatemtego,copowodujetęjedność.
Wtradycjifilozoficznejznajdowanoróżneodpowiedzi.Kartezjuszupatrywałpodstaw
jednościiciągłościwistnieniumentalnejsubstancji.RozwiązanieJohnaLocke’a
