Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
AnnaGrzegorek
1983).Owaaktywnośćmapodstawyworganizmieiobiektywnieistniejącejrzeczywi-
stości,aniewkonstruktach,takichjakJa.
WjakiejrelacjipozostajeJadotożsamości?Wniektórychteoriachujmujesiętoż-
samośćjakozespółcechJa.Dlajednychjestpoprostuzbioremsamookreśleń,czyli
sumąwszystkichodpowiedzi,jakichosobamożeudzielićnapytanie„kimjestem?”.
Dlainnychpsychologówtożsamośćjestzbioremcech,aletychwyróżnionych.Repre-
zentantkątakiegostanowiskajestHazelMarcus,zeswojąteoriącechschematowych
Ja,czylitychuważanychsubiektywniezaważneiwysocecharakterystyczne(Marcus,
1977),anagrunciepolskim,MariaJarymowicz(1988),wskazującanaznaczeniedla
tożsamościcechnajbardziejdlaJaspecyficznych(najbardziejróżniącychJaod„in-
nych”)orazAnnaBikont(1988),posługującasięterminem„cecharelewantna”(tj.
taka,którejutratapowoduje,żedanaosobaprzestajebyćsobą).
2.2.4.JaprzedmiotoweiJapodmiotowe
Wróżnychteoriachpsychologicznychzaznaczająsiędwapodstawowesposobyrozu-
mienia„tożsamości”:przedmiotoweipodmiotowe.Przedmiotowewiążesięzaktami
poznawczymiisamowiedzą,natomiastpodmiotowejestzwiązanewłaśniezpoczu-
ciami.TożsamośćprzedmiotowajestnabudowananaJaprzedmiotowym,któreutwo-
rzonejestztreściskładającychsięnasamowiedzę.Samowiedzazaśjestaktem,pole-
gającymnaumieszczeniusiebiesamegowmiejscuobiektupoznania,stądjejuprzed-
miotawiającycharakter.Samowiedzawyrażasięwpewnychwizjachwłasnejosoby.Ja
przedmiotoweodpowiadaEriksonowskiemupojęciuselfidentity(Erikson,2004).Do
Japodmiotowego,napodstawiektóregozbudowanajesttożsamośćpodmiotowa,przy-
należąpoczucia.Mogąbyćonedwojakiegorodzaju:synkretyczneiniesynkretyczne.
Tepierwszesąnieredukowalne,mającharakterpierwotny,sąsubiektywniepewne,
niepodważalne.Niedokońcawiadomo,cojestichźródłem,czasamimówisiętu
ocielesnościluborelacjizobiektem(Klein,Mahler).Poczucianiesynkretyczneto
dobrzeznanepsychologii:emocje,oceny,pragnienia,motywy,preferencje,ideały.
MogąoneskładaćsięnastanytypowenazywaneprzezE.Eriksonatożsamościąego
(egoidentity)(Erikson,2004).Eriksonwskazał,żeformowanietożsamościprzebiega
zarównonasposóbpodmiotowy,jakiprzedmiotowy.Japodmiotowe(ego)jestcen-
tralnymośrodkiemorganizującym,napotykającymwciągużyciaprzemianyzagrażają-
cedyfuzjązmianysiebie,dokonujesyntezytego,coprzeszłe,obecneiprzyszłe.Bada,
selekcjonuje,integrujeto,coskładasięnaJaprzedmiotowe(self).Treścitożsamości
podmiotowejznajdująodzwierciedleniewtożsamościprzedmiotowej,np.doświadcze-
niecielesneprzynależneJapodmiotowemustajesięczęściąJaprzedmiotowego.Zwy-
klewpsychologiibadanoJaprzedmiotowe,zewzględunajegodostępność.TreściJa
podmiotowegosłabopoddająsięwerbalizacji.
2.2.5.RozróżnianieJa–inni
NagrunciepolskimJaprzedmiotowebadałaMariaJarymowiczzzespołem.Wyszła
onazzałożenia,żewizjawłasnejtożsamości,to„poznawczeujmowaniewłasnejosoby
wterminachcechschematowych(...)odróżniających»ja«od»nie-ja«”(Jarymowicz
1988,s.8).Dodajmy,żecechyschematowe,tote,któresąsubiektywnieważne
