Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wswychrozważaniachMarcinaKromeraiJakubaPrzyłuskiegoorazStani-
sławaOrzechowskiego.Piszemiędyinnymi:
Królestwopolskiemałoróżnisięodlakońskiegoiodwspółczesnegopaństwa
weneckiego.ZapodobnedotychpaństwuważajerównieżStanisławOrze-
chowski,któryjeszczeprzedKromerempisałotymwmowiedomożnych,
którąJakubPrzyłuskizamieściłwewstępiedoułożonegoprzezsiebieZbioru
UstawKrólestwaPolskiego.[…]
Leczwielkaprzecieżzachodiróżnicapomiędykrólestwemlakońskim
adisiejszympolskim.AlbowiemSpartanieposiadalidwóchkrólówojed-
nakowejwładyigodnościpochocychodsynówAristodemosa:Proklesa
iEurystenesa(Herodot,Historia,księgaIV).[…]Królestwopolskienie-
zupełnierównieżpodobnejestdorzeczypospolitejweneckiej.Bochociaż
wdożyweneckimmożnaznaleźćpewienkształtkrólewskiegodostojeństwa,
toprzecieżwistocieustrójtejrzeczypospolitejjesttylkoarystokratyczny
13.
ZafascynowanieustrojemSpartywiązałosięzpewnymmarzeniempoli-
tycznymstworzeniatakiegosystemu,którymógłbyzagwarantowaćszlachcie
istnieniePolskiszlacheckiej,przekształcenie,wmyślZamoyskiego,Polski
monarchicznej.Ustrójwenecki,wedlewyobrażeńwielu,odiediczonyzostał
postarożytnymRzymieiuznającgozanajdoskonalszynaświecie,zachęcano
donaśladowania.PośmierciostatniegozJagiellonówzastanawianosię,czy
tradycyjna,silnawładamonarszajestpotrzebnaRzeczypospolitej.
ŁukaszGórnicki(1527-1603),pisarzpolityczny,poeta,tłumacz,absol-
wentUniwersytetuwPadwie,sekretarzZygmuntaAugusta,zalecałinstytucje
weneckie.Tenniezwykleutalentowanytwórcapolskiejprozyrenesansowej
wyraziłwpełniswójpoglądwutworzeRozmowyoelekcyjej,owolności,opra-
wieiobyczajachpolskich(Kraków1616).DialogmiędyPolakiemiWłochem
rozgrywasięwzwiązkuzwyboremZygmunta
III
natleodbywającejsięelekcji
wroku1587napolachpodWarszawą.ReprezentantemautorajestWłoch,
zamieszkaływPolsceizatroskanyjejstanem.ZwolennikrządówRepub-
likiWeneckiejjestwopozycjiwobeczagorzałegoobrońcyDzłotejwolności”
iprzywilejówszlachty,któraodmawiaprawobywatelskichmieszczanom
ichłopomiobawiasięwzmocnieniawładykrólewskiej
14.
13J.K.HartKNoch,UstrójRzeczypospolitejPolskiej,w:700latmyślipolskiej…,s.417-
418,42
14S.Kot,WenecjawoczachPolakównaprzestrzenidiejów,w:Idem,PolskaZłotego
WiekuaEuropa.Studiaiszkice,oprac.H.Barycz,Warszawa1987,s.307-322
TERESACHYNCZEWSKA-HENNEL
|21|
„MAJESTATNASZYCHKRÓLÓWUZNAJEMY
ZATAKI,JAKIIMPERIUMRZYMSKIE…”