Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wdrugiejksiędedomagasięmiędyinnymiprawdlawszystkichwolnych
mieszkańców,awięcteżdlachłopów.Wtrzeciejksiędeautorrozważa
różneformyustrojupaństwowegoiopowiadasięzamonarchiądiediczną,
choćpiszeteżopewnychkorzyściachprzemawiającychnakorzyśćkróla
wybieranego.
Szczęśliwejestpaństwo,wktórymnajwyższąwłapowierzasięnazasadie
prawasukcesji,zwyłączeniemlosowania,jednemupotomkowimęskiemu
mającemupierwszeństwowynikającezestarszeństwawieku,niżpaństwo,
wktórymwładcawybieranyjestgłosamiludu.[…]Istotnie,wielkąjest
korzyściąunikaćtakwielkiejszkody,jakąponosząpaństwa,gdieistnieje
prawogłosowania,mianowicieszkodyanarchii.Wczasiebowiembezkrólewia
rzeczpospolitabędącpozbawionawłady,znajdujesięwtakimniebezpie-
czeństwiejakokręt,który,napełnymmorzupozbawionysternika,wjednej
chwilipójdienadno,jeśligoporwieburza
17.
Możnaoczywiścieprześledwosobnymujęciuproblemumyślpoli-
tycznązachodniejEuropy,żebytylkoprzywołaćJeanaBodinaczyGiovan-
niegoBotero,ispróbować,podążająctropemStanisławaKota,zauważyć,
jakiebyłooddiaływaniewielujeszczeinnychteoretykówpaństwaiprawana
polskąmyślpolityczną.Tuwzakończeniuwartomożeprzypomniećstosunek
dokwestiiwyborukrólawRzeczypospolitejwujęciucudoziemcówprze-
bywającychwnaszymkraju.Ojednejzpostaci,nuncjuszuM.Filonardim,
byłajużmowa.
WilhelmLeVasseurDeBeauplan(około1600-1673),inżynierfancuski,
kartograf,historyk,znanyjestprzedewszystkimzimponującegoOpisania
UkrainyorazznakomitychmapUkrainy
18
.AprzecieżjegoopisPolski,wtym
wyborukrólajestrównieżinteresujący.W.DeBeauplanprzebywałwRze-
czypospolitej,gdyzmarłZygmunt
III
Waza.Opisałdośćtrafniecałąprocedurę
elekcjinowegokróla,począwszyodmomentusprawowaniaprzezarcybi-
skupagnieźnieńskiegonajwyższejwładywpaństwiewokresiebezkróle-
wia-jakointerrex.Wymieniłtrzyzasady,któreobowiązywałyprzywyborze
nowegokróla:
17A.A.OlIzarowSKI,Podajesięargumentyprzemawiającezawładcądiedicznym,
w:700latmyślipolskiej…,s.275;L.PIechNIK,Olizarowski(Olizar,Olizarovius,Olzarowski,
Ołzarowski)Aron,Aleksander(1610-1659),w:PSB,t.23,Wrocław-Warszawa1978,s.822
18ErykaLassotyiWilhelmaBeauplanaopisyUkrainy,przeł.Z.StaSIewSKa,S.Mel-
ler,red.,wstępikom.Z.JcIK,Warszawa1972
TERESACHYNCZEWSKA-HENNEL
|23|
„MAJESTATNASZYCHKRÓLÓWUZNAJEMY
ZATAKI,JAKIIMPERIUMRZYMSKIE…”