Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zinnejpozycji,choćtakżekrytyczniewobecpołożeniachłopówwPolsce,
wystąpiłPiotrSkarga(1536-1612),jezuita,polemistareliginy,hagiograf,na-
dwornykaznodiejaZygmunta
III
.WKazaniachsejmowych,wktórychopisał
najgroźniejsze,jegozdaniem,chorobynękająceorganizmRzeczypospolitej,
aściślejwKazaniuszóstymzatytułowanymOmonarchiejikrólestwie,abo
oczwartejchorobieRzeczypospolitej,którajestzosłabieniakrólewskiejdostojności
iwładej,pisał,żeDWeneckaRzeczpospolitaniejestpopularis”:
NaWenecyjąnietrzebapatrzyć,takdługo,tojest1100latstoi.Botam
ludpospolitynierządi,tylowrzeczachmaluczkichinienależytychzdania
ichpytają,leczrzeczypoważnedotrzechsięprzyksiążęciustaczają,ioni
wszystkimwładną.Ateżwjednymmieście,jakopodjednympokrycim,
takierzeczyłacne.Leczgdiesiępaństwokilkasetmilszerzy,trudnosię
wszystkichprzednichobywatelówdokładać.
Naszapolskamonarchiaprzedchrześciaństwemstałatakżekilkasetlat.
Powziętejwierzechrześciańskiejstoijużblisko700,iożadnyminszym
rządie,jednokrólewskimpodjednympanem,nigdyniewiec
15.
Skargakrytykuje,wydajesię,międyinnymiweneckąRadęmiesięciu
(ConsigliodeiDieci),wybieranąprzezWielkąRadę,powołanąwroku1335
dostrzeżeniabezpieczeństwapaństwaisądeniawsprawachpolitycznych
16.
KilkadiesiątlatpóźniejAronAleksanderOlizarowski(1610-1659),pro-
fesorprawawAkademiiWileńskiej,pisarzpolityczny,postudiachteolo-
gicznych,prawniczychimedycznych,zabrałgłoswsprawachpolitycznych.
Spodjegopiórawyszedłtraktatpoświęconyteoriipaństwaispołeczeństwa:
DepoliticahominumsocietateopublikowanywGdańskuwroku1651
TentraktatwzorowanynaPolityceArystotelesa,doktóregoczęstosię
odwoływanowczasachnowożytnych,składasięztrzechksiąg:DeDomo,
DeCivitate,DeRepublicae.
Problemnasinteresujący,dotyczącykwestiiwybieralnościkróla,wplata
sięwzagadnieniainnejnatury.WpierwszejksiędeA.A.Olizarowskipo-
dejmujewątkizwiązanezmałżeństwem,stosunkiemrodicówidieci,prob-
lemamiwychowawczymiorazstosunkiempanadopoddanych.Krytykuje
postawęszlachtywobecchłopów,uważaprzypisanieichdoziemizagwałt.
15P
.SKarga,Kazaniasejmowe,oprac.J.TazbIrprzywspółud.M.KorolKI,
[wyd.5uzup.],Wrocław-Warszawa-Kraków1995,s.123
16A.ZorzI,LaRepubblicadelLeone.StoriadiVenezia,[3ed.TascabiliBompiani],
Milano2005,s.152-156
CZĘŚĆ
1
|22|
WOKÓŁIDEI,SYMBOLIIPRAKTYKI
WYBORU