Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DozaprzysiężeniaprzezZygmuntaAugustaprawKrólestwadoszło13lis-
topada1548roku
56
.Odtegomomentujegowładabyłauznawanazalegalną.
Teoretyczniezwyciężyłkrólijegonajbliższeotoczenie.Niedoszłojednak
dodyskusjinadprogramemprzygotowanymprzezrycerstwo.Dwaipół
miesiącastrawiononautarczki,któreniemiałydlapaństwapozytywnych
skutków.Stanowiskoszlachtywobecmałżeństwamonarszegooddalałomoż-
liwośćszybkiegoporozumieniamiędyZygmuntemAugustemarycerstwem
aktywnymwżyciupublicznym.Królairycerstwodążącedoreformpaństwa
czekaładługadrogadoporozumienia.
Ponowniewięcelekcjaviventeregez1529rokumiałanegatywnywpływ
nakształtżyciapolitycznegopaństwa.
ElekcjaviventeregeZygmuntaAugusta,którazdawałasięwmomencie
jejprzeprowadaniaposunięciempragmatycznym,zabezpieczającympaństwo
polsko-litewskieprzedzagrożeniamizewnętrznymi,miałanegatywnywpływ
nakilkasferżyciapolitycznegowKoronie.
Popierwsze,realnośćzagrożeńokazałasięiluzoryczna,aobawykrólo-
wejBonyonastępstwopojejmężuniemiałyżadnychrealnychpodstaw.
OdpoczątkuXVwiekuwiadomobyłobowiem,żenastępstwoJagiellonów
naelekcyjnymtroniepolskimjestnajlepszymrozwiązaniemdlapaństwa.
Przywiązaniedodynastiizaśnajlepiejwidocznejestwźródłachwmomencie
dotarciainformacjionarodinachsynaZygmuntaI.
Fakt,złamanojednozpodstawowychprawszlachty-wolnośćwyboru
króla,zwiększałdystansmiędyrycerstwemamonarchą,osłabiajączaufanie
rycerstwadopanującego.
Sprzeciwszlachtywobectegofaktuskutkowałnaciskiemnakróla
outrwaleniewolnegoobiorunastępcówjegosyna,coznalazłowyrazwdwóch
konstytucjach:z1530i1538roku.Obieugruntowywałyelekcyjnośćtronu
idostępdowyborumonarchycałegospołeczeństwaszlacheckiego,jednak
nieokreślałytrybujejprzeprowadenia.Nieformułowałyteżzasadfunkcjo-
nowaniapaństwawokresieinterregnum.
ElekcjaviventeregeZygmuntaAugustapojawiałasięjakozarzutłamaniaprawa
przezmonarchęwkażdymkryzysiepowstającymwrelacjachmiędywłakró-
lewskąaspołeczeństwemobywatelskim,niesprzyjającporozumieniumiędystro-
nami.Przezczęśćoponentówpanującegowykorzystywanabyłainstrumentalnie.
ZaprzysięganieprawprzezZygmuntaAugustajakopróglegalnościjego
władywpaństwiestałosięelementemprzetargowymwgrzepolitycznejmię-
56VC,t.1,1493-1549,vol.2,1527-1549…,s.303-304
CZĘŚĆ
1
|44|
WOKÓŁIDEI,SYMBOLIIPRAKTYKI
WYBORU