Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
chwilach,gdyJanKazimierzmusiałnawetuciekaćzkraju.Tawięźspołe-
czeństwazkrólemmiałapozwolićnazorganizowanieskutecznegooporu
izwycięstwopodwoStefanaCzarnieckiego.Tewydarzeniaposłużyły
StanisławowiSzczęsnemuPotockiemudopodkreśleniazasługStanisławaAu-
gusta,którymiałszczęściepoznaćmiłośćisiłęprzywiązania,którejniemogą
zaznaćdespoci
16
.Nadiejenazbudowaniewięzikrólaznarodemwyrażanojuż
nasejmieelekcyjnym,gdyJoachimChreptowicz(4września1764)mówił:
ZnajomośćzupełnawszystkichczęścirządówRzeczypospolitej,miłośćpo-
winności,pilnośćpracy,rozsądekprzedsięwzięcia,dielnośćimęstwowyko-
nania,wielkietoiistotnepanującemuprzymioty,którewielkąjegozalecają
duszę,nadiejęmamynieomylną,żejegorządydapoznaćnarodowiszacu-
nekwolnegoobraniatym,ilektórymlosprzypadkowyurodeniadajekróla
17
.
Podstawązwiązkukrólazespołeczeństwemmiałobyćobywatelskiewy-
chowanieisejmowedoświadczenieStanisławaAugusta,którybędącjeszcze
posłem,występowałprzeciwprzewadedworumonarszego
18.Podkreślano
również,żeniktlepiejodkrólanierozumiepotrzebspołeczeństwa,bo
tylkoonbyłgotówzrezygnowaćzeswoichuprawnieńdlapostawieniatamy
rządomoligarchii
19
.NawetKazimierzNestorSapieha,krytykującsystem
rządówdiedicznych,uznałzaletętronuelekcyjnego,jakodającegomoż-
liwośćwyboruwładcy,którynajpierwmusiałwykazaćsięumiejętnością
byciaobywatelem
20
.Przytakimzałożeniułatwestałosięformułowanie
16DlaupamiętnieniawydarzeńzczasówpotopuszwedkiegoPotockizgłosiłprojekt
postawienianaKarkowskimPrzedmieściuwWarszawiepomnikaStefanaCzarnieckiego.
Zob.Sesja
XIII
dnia5
XI
1788,w:DyaryuszseymuordynaryinegopodzwiązkiemKonfederacyi
GeneralneyoboyganarodowwWarszawierozpoczętegoroku1788,t.1,cz.2,[wyd.J.P
.ŁuSz-
czewSKI],Warszawa1790,s.7-8
17Cyt.zJ.BartoSzewIczawedług:G.RyżewSKI,RódChreptowiczówherbuOdro-
wąż.DobraikarieryChreptowiczówwWielkimKsięstwieLitewskimwXV-XVIIIw.,Kraków
2006,s.164
18[A.]SułKowSKI,Mowa[…]wojewodygnieźnieńskiego[…]3VIII1774,w:ZM1775,s.38
19[A.]GurowSKI,Mowa[…]podkomorzegognieźnieńskiego[…]5IV1775,w:ZM
1775,s.122
20DślepymzrządeniemzkolebkiprzeniesieninaTronwładaćtylkoludźmi,alenie
byćniemiumieją.TyzaśNayiaśnieyszyKrólu,tendoBerłałączączaszczyt,żeśgonieprzez
łatwomylnelosy[…]dobrymwprzódbywszyObywatelemwolnegoNarodu,znaszcenę
wolności”.[K.]N.SapIeha,Mowa[…]6X1778,w:ZbiórmówróżnychwczasieSeymu
ostatniegosześcio-niedielnegoRoku1778mianych(dalej:ZM1778),Wilno[1778],nlb.
ANDRZEJSTROYNOWSKI
|61|
ZALETYIWADYTRONUELEKCYJNEGO
WŚWIETLEWYSTĄPIEŃSEJMOWYCH…