Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
NOWOCZESNOŚĆPOEZJI
władzy.Wprzeciwieństwiedoromantycznejmodernistycznąno-
woczesnośćopisujesięjużjakoprzygodypodmiotowegoDkry-
zysu”,Drozpadu”,Dalienacji”,Dwydrążenia”,Ddezintegracji”4.Jej
doświadczeniembędziestrachprzedinstrumentalnąracjonaliza-
cjążyciaspołecznego,którąprzepowiadaWeber,aktóraprze-
mieniato,coludzkie,wbezdusznemaszynyiwystawianadzia-
łaniaanonimowych,potężnychsił;lękprzedniepowstrzymanym
strumieniemFreudowskiejnieświadomości,zagrażającejświado-
mymdziałaniom,orazobawauniformizacji,przedktórąbronić
miaławypracowanaprzeznowoczesnyświatindywidualizacja.To
właśniesileindywidualizmumodernizmprzyznanajważniejszą
rolę.Byjejsprostać,modernistycznimistrzowieodwoływaćsię
będądohasłaDwięcejżycia”ipoprzezekstatyczneposzerzenie
świadomości(Nietzsche,Bataille)dążyćdoDoceanicznegouczu-
cia”zatratypodmiotowościalbo–proponujączgołaodmienne
rozwiązanie–wskazywaćnaideęsamoograniczeniasięjednost-
kiwstarciuznieracjonalnymiźródłamiJaizachęcaćdodyscy-
plinowaniapopędowychsił,bymócobwieszczaćpowrótDstare-
go,zrównoważonegoego”,ojakimwspominaD.H.Lawrence
(tradycjakonserwatywna).
Mniejwięcejwtymsamymczasie,gdydziękisojuszowifilozo-
fówświadomościzainteresowaniekategoriąpodmiotuosiągnęło
punktkulminacyjny,umocniłosięzainteresowaniejęzykiem.Oba
odkrycianajprawdopodobniejnastąpiływnowoczesnymświe-
cierównocześnie,alenajpierwświętowanotriumfDzasadypod-
miotowości”,copozwoliłojęzykowiniepostrzeżenierzucaćcień
nawszystko,codotyczypodmiotu.Odsłonięcieinnegoniżdo-
tychczasbytujęzykaumożliwiłoprzyznanieczłowiekowiatrybu-
tutrwałejimocnejpodstawydlasiebieicałegoświata.Paradok-
salniejednakobanowoodkryteterytorianadługiczaspodzieliły
4Zob.R.Nycz,Językmodernizmu.Prolegomenahistorycznoliterackie,Wrocław
2002;R.Sheppard,Problematykamodernizmueuropejskiego,tłum.P
.Wawrzyszko,
w:Odkrywaniemodernizmu,red.R.Nycz,Kraków2004.
