Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałIX
9
uZapanowaniaLudwikaXVIintymnośćorazkoleżeństwoistniejącepomię-
dzydowódcąapodwładnymdoprowadziłotegoostatniegodokwestionowa-
niarozkazów,któremuwydawano.[...]Rozluźnieniedyscyplinyatakżeduch
niezależnościwynikłytakżezjeszczejednejprzyczyny;częściowomożna
przypisaćjeregulacjompanującymwoficerskichmesach.Admirał,kapitan,
oficerowieimidshipmenijedliwszyscyrazem;wszystkorobionowspólnie.
Zwracanosiędosiebieper(ty’,jakstarzykumple.Wkwestiiobchodzeniasię
zokrętem,niższystopniemwypowiadałwłasnezdanieikłóciłsię,azirytowany
dowódcaczęstowolaługiąćsiędojegowolianiżelirobićsobiewrogów.Fakty
tegorodzajuprzytaczanesąprzezświadków,którychprawdomównośćpozo-
stajebezzastrzeżeń”1.
Podobnaniesubordynacja,kiedysłabszyzludziustępował,krzewiłasię
mimozdecydowanegoiognistegotemperamentuSufrena;leczduchniezado-
woleniarozrósłsięniemaldorozmiarówbuntu,czegodałwyrazwraportach
doministramarynarki,poczwartejrozegranejbitwie:uMojesercekrwawi
zpowoduogólnegozepsucia.Zobawąmyślę,żemógłbymczterokrotnieznisz-
czyćangielskąflotęaonaitakistniałabynadal”
.Reformyprzeprowadzone
przezChoiseulaniemogłyrozbićtegomuru,mógłonrunąćjedyniewówczas,
gdybycałynaródpowstałprzeciwniemu;leczsytuacjazałóguległaznacznej
poprawie.W1767r.Choiseulzreorganizowałartylerięflotytworząckorpus
złożonyzdziesięciutysięcykanonierów,którzyprzezdziesięćlatprzechodzili
cotygodnioweszkolenia,zanimwybuchłakolejnawojnazAnglią.
NietracączoczużadnejczęściwłasnegoplanuChoiseul,jednocześniepo-
pierającmorskąimilitarnąpotęgęFrancji,zwracałszczególnąuwagęnasojusz
zHiszpanią,rozważniezalecającipopierającwysiłki,jakieówkrajpoczynił
podrządamiKarolaIII,najlepszegozkrólówhiszpańskiejliniiburbońskiej.
CiągleistniejącysojuszzAustriąbyłpodtrzymywanynadal,leczosobiściena-
dziejewiązałgłówniezHiszpanią.Wiedzaiintuicjasprawiły,żeAngliępo-
strzegałjakogłównegowrogaFrancji,cotakżepotwierdzałsamprzebiegiza-
kończenieWojnySiedmioletniej.WHiszpaniiwidziałnajpewniejszego,aprzy
odpowiedniejadministracji,takżenajpotężniejszegosojusznika.Bliskośćobu
krajóworazpołożenieichportówsprawiało,żeichmorskasytuacjawydawała
siębyćszczególniekorzystna;asojusz,którypodyktowanybyłstabilnąpolity-
ką,więzamirodzinnymiorazusprawiedliwionąobawąprzedpotęgąmorską
Anglii,umocnionyzostałjeszczepoprzezpamięćzarównoniedawnychjak
iciąglejeszczeistniejącychkrzywd,jakichdoznawałaFrancja,aktóretakże
musiałydoprowadzićdozaognieniasytuacjipanującejwHiszpanii.Gibraltar,
MinorkaiFlorydabyłynadalwangielskichrękach;żadenHiszpanniemógł
pogodzićsięztakimrozwojemwydarzeń.
Możnauważać,oczymtakżezapewniająfrancuscyhistorycy,iżAngliaznie-
pokojemobserwowałarozwójmarynarkifrancuskiejizradościązdusiłabyją
wzarodku;leczbardziejwątpliwejestczygotowabyłabyonawypowiedzieć
wojnęwtymżejedyniecelu.Popokojuparyskimsterrządówobejmowali
1Troude:BataillesNavales.
