Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3
SPECYFIKAIGRANICE
MYŚLENIANAUKOWEGO
EwaSolska
Rozpocznijmyodpostawieniapytania,czymjestmyślenienaukowe.Odpowia-
dając,zwyczajowopodkreślasiętrzyjegocechy:
.
myślenienaukowetoracjonalnerozumowanieopartenaschematach
wnioskowaniastosowanychwnauce1;
.
myślenienaukowetomyśleniekrytyczne,którepoleganatestowaniu
hipotezwyjaśniającychzdarzenia,czylisprawdzaniu,czynaszetwierdzenia
1Wnaucespotkamysięztrzemarodzajamiwnioskowania:dedukcyjnego,indukcyjnegoiabdukcyj-
nego.Dedukcjawyprowadzawniosek,którytreściowoniewychodzipozaprzesłanki,jestwięcniezawodna,
oileprzesłankisąprawdziwe(klasycznyprzykład:wszyscyludziesąśmiertelni,Sokratesjestczłowiekiem,
azatemSokratesjestśmiertelny).Wbadaniachnaukowychmamydoczynieniazeschematemnomologicz-
no-dedukcyjnym(tzw.covering-lawmodelopisanyprzezCarlaHemplaiPaulaOppenheima),wktórym
wniosekwynikalogiczniezogólnegotwierdzenia(przyjętegojakoprawolubzasada)izprzynajmniejjed-
negozdaniaszczegółowego,któreopisujekonkretneuwarunkowaniawyjaśnianegozjawiska.Jakoprzykład
możnapodaćmatematyczneprawoodwrotnychkwadratów,któreEdmondHalleywydedukowałzpraw
ruchuplanetKeplera,abywyjaśnićproporcjonalnośćsiłyprzyciąganiaSłońcadoodwrotnościkwadratu
odległościkrążącychwokółniegoplanet.Indukcjazokreślonejliczbywypowiedzidotyczącychjakiśzdarzeń
wyprowadzawniosekogólnyozaobserwowanejwnichwłasnościirozciągagonawszystkiezdarzeniatego
typu(klasycznyprzykład:jakwynikazobserwacjiwieluprzypadkówkrukisączarne).Wtymrozumowaniu
treśćwnioskuwykraczapozatreśćprzesłanek(skończonejliczbyzaobserwowanychzdarzeń),dlategojest
zawodne(możezdarzyćsięprzypadekkrukaalbinosa).Faktycznienaukiempirycznezaczęłyskutecznie
wyjaśniaćzjawiskadziękiindukcji,dlategoprzezdługiczasuznawanabyłazametodęnaukową.Domomentu,
kiedyKarlR.Popper
,wodpowiedzinatzw.problemindukcji(przyjętewtejmetodziezałożenieojednostajno-
ścinatury,którapozwalawnioskowaćzkilkuprzebadanychprzypadkówoprzebieguwszystkichinnychtego
typu,opierasięnaindukcji;mamytuzatembłędnekołowuzasadnianiu)zaproponowałmodelhipotetycz-
no-dedukcyjny,zgodniezktórymwnioskidedukowanezprzyjętychwcześniejhipotezsprawdzasiępotem
wdoświadczeniach.Abdukcjaokreślanajakownioskowaniedonajlepszegowyjaśnienia(obecnegostanu
rzeczy)jestmetodąocenyhipotezwnaukachhistorycznychtakichjakpaleontologiaczygeologia,wktórych
rekonstruujesięprzeszłezdarzenianapodstawieichobecnychśladów.
50
CZĘŚĆI.HISTORIAJAKOPRZEDMIOTREFLEKSJIMETODOLOGICZNEJ
