Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSPÓŁCZESNEWOJNY
IKONFLIKTYZBROJNE
24
jużwokresiekrólestwaodwoływanosiędoczynnikówreligijnych,kreślącwolębo-
gówzwróżb,atymsamymuznającprzyczynywojnyzasprawiedliwe,ponieważtaka
byławolaboska.Wróżonozatem,czywojnabędziekoniecznaijestzgodzonazwolą
bogów,czypokonaniewrogówbędziesłuszne,abyoddalićkrzywdyRzymu.Później
funkcjedecydowaniaowojnieprzejąłsenatiludrzymski,któryokreślał,czywojna
będziesprawiedliwa.Rodzącesięwówczaspojęciewojnysprawiedliwejodnosiłosię
oczywiściedopowodówjejpodjęciasłusznychzpunktuwidzeniaRzymu:(1)po-
gwałceniagranicRzymu,(2)gwałtunaobywatelachrzymskich,(3)pogwałcenia
traktatuzawartegozRzymem,(4)poparciaudzielonegowrogowiRzymuprzezlud,
którywcześniejbyłsprzymierzeńcemRzymu.
Filozofem,piszącymnapograniczustarożytnościiśredniowiecza,byłśw.Au-
gustyn(354-430).Uważałon,żeludziedążącydoosiągnięciawłasnychkorzyści
izaspokojeniapragnieńmogąprzyczynićsiędopowstawaniakonfliktów,wtym
zbrojnych.Wojnasprowadzaklęski,lęki,podsycażądzeibudzichciwość,przyczy-
niającsięjedyniedopomnażaniaciężarówwwynikupodbojów.WedługAugustyna,
wojnamożebyćprowadzona,jeżelijejskutkiemjestpokój.Wojnyprowadzonezpo-
budekniszczycielskich,zzemstylubwceluzdobyciawładzysąznaturywojnami
niesprawiedliwymi.Wojnaniejestgrzechem,jeżelijestprowadzonazesprawiedli-
wejprzyczynyiwsłusznejsprawie.Wojnasprawiedliwamożebyćprowadzonadla
pomniejszeniadoznanychkrzywd,aleniezzemstyzaukaranienaroduzazłyczyn.
Rezultatwojnyniezależyodjejsłuszności,któramożebyćpozorna.Nawetjeślito-
czymysprawiedliwąwojnę,tomożemyjąprzegrać,ponieważzwycięstwozależyod
wyrokuboskiego.
TomaszzAkwinu(1224-1274)zaadaptowałsformułowanietrzechwarunków
wojnysprawiedliwej.PodstawąkoncepcjiwojnysprawiedliwejwedługTomasza
jestcnotaiwspólnedobro.Wojnatoprzeciwieństwopokoju,aleniezawszestano-
wizło,ponieważpokójniezawszejestporządkiemwartymzachowania
7
.Wojna
możebyćśrodkiemdoosiągnięciasprawiedliwegopokoju.DlaTomasza,abywojna
mogłabyćuznanazasprawiedliwą,musimiećlegitymacjęsuwerena,czyliwład-
cy.Troskaopaństwozostałapowierzonajemuijegoobowiązkiemjestbronićgo
przedwrogiemzewnętrznym.Suwerenmożeprowadzićwojnę,aleosobaprywat-
namożeodwołaćsiędoprzemocyjedyniewprzypadkuobronyprzedatakiemna
siebie.ZaprzyczynęwojnysprawiedliwejTomaszuznał,kierującsięwskazówkami
Augustyna,naprawęwyrządzonegozła,ukaranienarodu,odzyskanietego,cozo-
stałoniesprawiedliwiezawłaszczone,obronęwspólnegodobra,zabezpieczeniespra-
wiedliwegoporządku.Ponadtowojnapowinnabyćprowadzonawsłusznejintencji,
awięcmusimiećnaceluprzyczynieniesiędowprowadzaniadobraizmniejsze-
niazła.JakoprzyczynęwojnyTomaszodrzucanieproporcjonalnośćzemsty,rebelię
iżądzędominacji.Wwymiarzepozytywnymsłusznąintencjąjestustanowienielub
przywróceniepokoju
8
.
7
M.Bloch,Społeczeństwofeudalne,Warszawa2002,s.412.
8
E.Gilson,Duchfilozofiiśredniowiecznej,Warszawa1958,s.358in.
