Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wojnaikonfliktzbrojny
wteoriachstosunkówmiędzynarodowych
23
widocznazasługaAten,którychwpływyprzezZwiązekMorskizaczęłyrosnąćna-
wetwtedy,gdyzagrożenieperskiezostałoodsunięte.
WokresietympowstałobardzoważnedziełoTukidydesa-Wojnapeloponeska.
OpisywałoonowojnytoczącesięmiędzySpartąijejsprzymierzeńcamiaAtena-
miwlatach431-404p.n.e.Tukidydesrozumiałhistorięjakozakorzenionąwna-
turzeczłowiekawalkępolityczną.Naturaludzka,wedługojcahistoriografii,jest
niezmiennainawetjeżelizdoświadczeńprzeszłościludziewyciągająjakieśwnio-
ski,tojednakczęstopowtarzajątesamebłędy
5
.Tukidydesdostrzegał,żenajwiększy
wpływnapolitykępaństwmastrukturasystemumiędzynarodowego,którawymu-
szazachowanieprzewagilubjejzdobywanienadinnymi.Uważał,żewzrostpotęgi
Atenprowadziłdozwiększeniaróżnicypotencjałówmiędzyróżnymipaństwami.
PrzyczynąwojnybyłzatemwzrostpotęgiAten,obawySpartyidążeniedozacho-
waniarównowagisił.Podstawoweznaczeniemiałyturóżnicekulturoweiustrojowe
obupaństw.Atenybyłydemokratyczne,tworzyłyspołeczeństwootwarterównież
dlaideizzewnątrz,aichgospodarkaopierałasięnahandlumorskim.Spartaod-
wrotnie,miałaustrójoligarchiczny,zamknięty,arolnictwobyłopodstawągospo-
darki.Teróżniceprzyczyniłysiędopowstaniasporówiwrezultaciewojny.
WśródrzymskichfilozofównatematwojnywypowiadałsięCyceron(106-43p.n.e.).
Uważałon,żewojennależyunikać,aleniejestmożliwe,abyzniknęłyzupełnie,po-
nieważzapewniająoneobywatelomspokójwokresiepokoju.Powinnościąpaństwa
jestprzestrzeganieprawwojennych-poodniesieniuzwycięstwanależyoszczędzić
tych,którzywtrakciewojnyokazalisięrycerscyiniebyliokrutni.Należyrównież
prowadzićwojnywtakisposób,abybyłowidaćkonkretnekorzyścipłynącezdo-
konanegodlaRzymupodboju.Innymsłowy,Cyceronuzasadniałwpełnipolitykę
podboju.Społeczeństwomusizatempopieraćobyczajewojenne,któreróżniąsięzde-
cydowanieodwymagańsprawiedliwości.Prowadzącywojnęsązainteresowanizwy-
cięstweminienależyodnichoczekiwaćpostępowaniasprawiedliwegowobecwrogów.
Wspołeczeństwiecywilnymfunkcjonowałpogląd,żeczłowiekiemsprawiedliwym
jestktoś,ktokochaswoichwspółobywateli,anienawidziswychwrogów.Jesttooczy-
wiściewewnętrzniesprzeczne,ponieważinnezasadynależałostosowaćwokresie
pokoju,ainnewokresiewojny.Miasta-państwanieradziłysobieztąsprzecznością,
dlategotakważneokazywałosiędążeniedostworzeniapaństwaświatowego.
CesarzMarekAureliusz(121-180n.e.)byłzdecydowanymprzeciwnikiemwojny
bardziejjakoczłowiekniżcesarz.Tkwiłotowjegoprzekonaniachreligijnychipo-
strzeganiuokreślonejkoncepcjidziejów.Wdziałaniunaturywidziałonnaturalny
procespowtarzającychsięnarodzinirozkładu.Podobniejakdziejeludzibiegną
odnarodzindośmierci,kończącsięnieuchronnie,takwstosunkachmiędzynaro-
dowychwidziałonpowtarzającesięzmiany,któredotykająmocarstwa:pokój,ich
rozkwit,toczącesięwojnyiupadek
6
.Wrzymskiejkoncepcjifunkcjonowaniawojny
5
P.Kennedy,Mocarstwaświata.Narodziny.Rozkwit.Upadek.Przemianygospodarczeikonfliktyzbrojne
wlatach1500–2000,Warszawa1994,s.15.
6
K.Leśniak,MarekAureliuszijego„Rozmyślania”(posłowie),w:MarekAureliusz,Rozmyślania,
Warszawa1984.
