Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wojnaikonfliktzbrojny
wteoriachstosunkówmiędzynarodowych
25
ZasprawąTomaszazAkwinudodoktrynychrześcijańskiejwśredniowieczuzo-
staławprowadzonaideawojnysprawiedliwej.OczywiścierozważaniaTomaszabyły
powiązanezistniejącymporządkiem-częstewśredniowieczuprowadzeniewojen
prywatnychnależałoograniczyćdladobrapaństwa.Słabośćpaństw,wynikająca
zrozdrobnieniafeudalnego,sprzyjaławojnomprywatnymirozbojomnadrogach,
zczympróbowałwalczyćKościół,stosujączakazstarćzbrojnychwpostaciogłasza-
niapokojuBożego.Wśredniowiecznejdoktryniewojnęsprawiedliwąmogliprowa-
dzićrównieżniechrześcijańscywładcy,alebezświadomościjejostatecznegocelu.
Chrześcijanieiniechrześcijanie,walczącwtejsamejwojnie,sąmotywowaniróżny-
micelami,aczkolwiekniecałkowicieodmiennymi.WedługTomasza,odwagawoj-
skachrześcijańskiegowynikałazcelówponadziemskich,aniechrześcijanzcelów
ziemskich.
Jedenzfilozofównowożytnych,NiccolòMachiavelli(1469-1527),dostrzegałtrzy
różnemetodyprowadzeniaprzezpaństwaekspansjizewnętrznej
9
.Pierwszameto-
dapolegałanatworzeniusojuszywielurepubliknazasadziecałkowitejrówności,
druga-nazawieraniusojuszyzpodbitymikrajamiprzyzachowaniudlapaństwa
podbijającegokierowniczejroli,atrzecia-natraktowaniupaństwpodbitychijej
ludnościjakpoddanych.TaostatniametodazostałauznanaprzezMachiavellegoza
najmniejwskazaną.Uważałon,żepodbićziemienależyjaknajmniejszymkosztem
idlategowojnapowinnabyćkrótkaiintensywna.Wedługniego,sukceswwojnie
gwarantowałoprzedewszytkimdobrewojsko,któregostworzenieniesprowadzało
siętylkodokwestiiposiadaniadużychzasobówfinansowych.WKsięciupodkre-
ślił,żewładca,dysponującyniewielkimpaństwem,powiniendążyćdowzrostusiły,
aleabyuniknąćagresji,musiprzekonaćsąsiadów,żeposiadawystarczająceśrodki
doobrony,samteżniepowinienprowadzićpolitykiekspansji.Wojna,nawetwy-
grana,prowadzidowzrostuoczekiwań,gdyżobywatelemogąchciećzysków,jeżeli
partycypująwzbrojeniach.Sytuacjatakarodziprzyczynykolejnychzachowańwo-
jennych
10
,ponieważnowawojnamusizgromadzićśrodkinarealizacjęzobowiązań
zpoprzedniej.
Machiavelli,dokonującpodziałuwojen,wyróżniłwojnynastawionenaekspan-
sję,będącewynikiemambicjiwładcówiprowadzonewcelurozszerzeniaterytoriów,
orazwojnynajbardziejkrwawe,prowadzoneprzeznarodyzmuszonedowalkzpo-
wodówgłodu,powodowanekoniecznościąposzukiwanianowychsiedzibipociąga-
jącezasobąwyparciedotychczasowychmieszkańcówzzajmowanegoterenu.
Machiavelliuważał,żewładcapowiniendowodzićwojskiembezpośrednio,cości-
ślewiązałosięztym,żewtymczasieweWłoszechwojnyprowadzonoprzypomocy
najemników.Bycieżołnierzembyłozawodem,adowódcazapieniądzezainteresowa-
negowładcyorganizowałwojskoisprzedawałswojeusługi.Tomogłojednocześnie
zagrażaćpaństwu,ponieważzłydowódcamógłdoprowadzićkrajdoruiny,ado-
brymógłzeswoimiambicjamiusunąćdotychczasowegowładcę.Machiavellibył
9
N.Machiavelli,Książę,Wrocław1969,s.69.
10
G.Russel,Machiavelli’sScienceofStatecraft:TheDiplomacyandPoliticsofDisorder,„Diplomacyand
Statecraft”2005,t.16,s.85.
