Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
1.
ArchetypMatki-Polki
wkulturzepolskiej
„OmatkoPolko!gdyusynatwego
Wźrenicachbłyszczygenijuszuświetność,
Jeślimupatrzyzczoładziecinnego
DawnychPolakówdumaiszlachetność”
AdamMickiewicz,DDoMatkiPolki”-fragmentwierszapisanegow1830roku
(za:Racja,Polanicki,1999,s.189)
PojęciearchetypuzawdzięczamytwórcypsychologiianalitycznejCarlowiGusta-
wowiJungowi(1993).WedługJungaarchetypysąwytworemwrodzonychform
iinstynktów,którepojawiająsięwmomencienarodzinczłowiekaiskładająsię
natzw.nieświadomośćzbiorową.Stanowiąwzóromitologicznymcharakterze,
przekazywanypokoleniowoiodnoszącysięogólniedoludzkościlubnarodu,anie
pojedynczychjednostek.Archetypymożnarównieżzdefiniowaćjakouniwersalne
doświadczenialudzkości,któreprzyjmująformęmitówisymboli(np.dobraizła,
narodziniśmierci,płci),dziękiczemukształtująinterakcjepomiędzyświatemze-
wnętrznymawewnętrznym(Jung,1976).
ArchetypMatki-Polkimożnaskategoryzowaćjakojedenzarchetypówpłci,
któryjestomawianynietylkonagruncienaukspołecznych,alepojawiasięrównież
wliteraturze,malarstwieczyźródłachhistorycznych.Matka-Polkajestwzorcem
kobiecości-efektemtrudnejhistorii,wwynikuktórejpowstałobrazkobietyhe-
roicznej,zdolnejdopoświęceńdladobrainnychiskoncentrowanejnapełnieniu
swojejroli(por.Imbierowicz,2012).MotywMatki-Polkiporazpierwszypojawiłsię
wepoceromantyzmu,kiedyPolskaznajdowałasiępodokupacjątrzechmocarstw,
agłównądziałalnościąPolakówbyławalkaowolnośćnarodu(por.Kowalczyk,
2003).Odwołującsiędoliteraturypięknej,niemożnapominąćwierszaAdama
MickiewiczazatytułowanegoDDoMatkiPolki”,któregofragmentprzytoczonona
wstępie(zob.Mickiewicz,1999).TytułowaMatka-Polkazostaławnimprzedsta-
wionajakopostaćwyjątkowa,porównanazMatkąBoską-kobietąonieskazitel-
nychianielskichcechach.Jejzadaniepoleganaprzygotowaniuprzyszłychpoko-
leńdozłożeniaofiarydlaojczyzny-powinnaprzekazaćswoimdzieciomtradycję
narodowąiwychowywaćjewduchupatriotyzmu,dbaćociągłośćjęzyka,kultury
ireligii.Mickiewiczakcentuje,żeMatkę-Polkęczekacierpienie,ponieważjejdzie-
ci(konkretnie:synowie)zginąwwalceiniebędziewiedziała,gdzieleżąichgroby.
Wierszpowstałprzedwybuchempowstanialistopadowego,dlategomożnautoż-
samiaćMatkę-Polkęzobrazemwszystkichmatekmężczyznwalczącychwtym
czasie.Mickiewiczstworzyłobrazkobiety-męczennicy,którejżyciezostałookre-
śloneprzezregułypatriarchalne:byłaobciążonacodziennymiobowiązkami,atak-
żeodpowiedzialnościązadomirodzinę,miałaświadomośćniebezpieczeństwa,
wiszącegonadjejmężemisynami.Odzwierciedlenietegowizerunkuznajdujemy
wmalarstwieromantyzmu.MotywMatki-Polkipojawiasięm.in.wdziełachArtura
Grottgera,któryprzedstawiakobietywsytaucjirozłąkizpowstańcamilubmatki
