Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NIELETNI–MIĘDZYNIEWINNYMDZIECKIEMADOROSŁYMSPRAWCĄ…
sięmianemmoralnościprzedkonwencjonalnej.Składasięzestadiumpierw‑
szego–orientacjimoralnejopartejnakarzeiposłuszeństwie,orazstadium
drugiego,charakteryzującegosięindywidualizmemiinstrumentalnymrela‑
tywizmem.Poziomtenwykształcasięwwiekuokoło4–10lat6.Poziomkon‑
wencjonalny,obejmującystadiummoralnościUdobrego/grzecznegochłopca”
iUdobrej/grzecznejdziewczynki”orazstadiumorientacjinaładiporządek
społeczny,możepojawićsięwwieku10–13lat.Wskładpoziomutrzeciego–
postkonwencjonalnego–wchodzistadiumpiąte,obejmująceperspektywę
społeczną,orazstadiumszóste–uniwersalnychzasadmoralnych.Możesię
onopojawićnajwcześniejokoło20.rokużycia7.Przebiegrozwojumoralnego
jestbardzoindywidualny.Jednostkamożezatrzymaćsięnajegoniższym
szczeblualbowejśćnakolejnypoziomdużopóźniej,niżzakładatoujęcie
modelowe.Wzależnościodosiągniętegostopniarozwojumoralnegoak‑
ceptacjanormiwartościmoralnychmożeopieraćsięnapryncypializmie
lubrelatywizmie80
Nawetzakładającjednakwzorcowyjegoprzebieg,trzebazwrócićuwa‑
gę,żenieletni,wobecktóregomogąbyćpodejmowanieoddziaływania
wychowawcze,możeosiągnąćpierwszylubdrugipoziomrozwojumo‑
ralnego,anieletni,którypopełniłczynkaralny–najwyżejdrugi.Oba
pierwszepoziomyreprezentujątzw.heteronomięmoralną.Normymoralne
iwartościrespektowanesązewzględunanaciskzewnętrzny.Wpewnym
uproszczeniunapoziomiemoralnościprzedkonwencjonalnejjesttoprze‑
dewszystkimprostymechanizmnagroda–kara.Napoziomiemoral‑
nościkonwencjonalnejstajesięonniecobardziejzłożony,normypowoli
istopniowoulegająinternalizacji,awzmocnienia(pozytywneinegatywne)
mogąmiećcharakterpośredni,odroczony.Niemniejnadalzasadniczezna‑
czeniewkształtowaniupostawmoralnychmamechanizmwarunkowa‑
nia.Oznaczato,żewpierwszychlatachżycia,kiedytworząsiępodwaliny
przyszłegosystemumoralnegojednostki,kluczowywpływnajegokształt
mająkaryinagrody.Zbadańpsychologicznychwynika,żewprocesie
uczeniasięużywaniewzmocnieńpozytywnychwymagawięcejczasu,
dośćszybkonastępujezobojętnienie,aichefektywnośćniejestwysoka.
Abynagrodawpływałanaukształtowaniezachowania,powinnabyćstoso‑
6J.Spławska,Poziomrozwojuś,s.108.
7D.Czyżowska,Oceluigranicachś,s.87–88;J.Mariański,Moralnośćwkon‑
tekściespołecznym,Kraków2014,s.47–49;zob.teżM.Budyn-Kulik,Aksjologiczne
podstawyś,s.114–117.
8M.Budyn-Kulik,Wzajemnywpływświadomościspołecznejipercepcjisystemu
prawanafunkcjonowaniezasadylegalizmuiwyjątkówodniej[wi]Zasadalegalizmu
wprocesiekarnym,t.1,red.B.Dudzik,J.Kosowski,I.Nowikowski,Lublin2015,
s.87.
99
