Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Iwojnaświatowaijejkonsekwencje
WPolscegłównaliniasporuprzebiegałapomiędzyzwolennikamiJózefa
Piłsudskiego(1867-1935),NaczelnikaPaństwawokresieodbudowypolskiej
państwowości,iRomanaDmowskiego(1864-1939),przywódcyobozunarodo-
wego.PiłsudskizanajwiększezagrożenieuważałRosję.Dlategoopowiadałsięza
współpracązNiemcamiiAustro-Węgramiorazstworzeniemfederacjinarodów
wchodzącychwprzeszłościwskładRzeczypospolitej.
TakaczyinnaformafederacjiwielonarodowościowejbyłakoniecznawEuropie
Wschodniej,jeślimiałosięskuteczniewystąpićprzeciwkoprzytłaczającejprze-
wadzewdziedziniesiłwojskowychiśrodkówtechnicznych,jakimidysponowały
wielkieimperia.(ł)Kłopotpolegałnatym,żefederalistówatakowalinietylko
ichbardziejszowinistycznienastawieniwspółrodacy,którzyoskarżaliichosprze-
dawaniecudzoziemcomprawadopolskościzurodzenia,aletakżeewentualni
partnerzy-Litwini,BiałorusiniiUkraińcy,którzy-cobyłorzeczązrozumiałą-
niesłusznieuważalinoweideałyfederalistycznezaodnowionąwersjędawnej
RzeczypospolitejPolskiej52.
DmowskiuznawałzanajwiększezagrożenieNiemcy-dlategoopowiadałsię
zawspółpracązRosją.Chciałteżstworzeniaunitarnegopaństwanarodowego53.
WUkrainiezasadniczymproblemembyławewnętrznasłabośćnowopowsta-
łegopaństwa.Porewolucjilutowej(1917r.)wKijowiepowołanoCentralnąRadę,
któramiałareprezentowaćUkrainęprzedrosyjskimRządemTymczasowym.Na
jejczelestanąłHruszewski.WrazzrewolucjąbolszewickąRadaproklamowała
powstanieUkraińskiejRepublikiLudowej(URL),formalnieniezrywającwięzów
zRosją.Dopierowkolejnymdokumencie,promulgowanymwstyczniu1918r.,
Radaogłosiłaniepodległość.Separatystycznytraktatpokojowyzawartyprzez
RosjęradzieckązpaństwamicentralnymiwBrześciu(marzec1918r.)potwierdził
istnienieigraniceURL,wtymprzynależnośćdoniejgubernizamieszkanych
przezpolskąmniejszość-kijowskiej,podolskiejiwołyńskiej
54
.Dopełnieniem
procesudążeniadoniepodległościbyłoproklamowanienaprzełomiepaździerni-
kailistopada1918r.naziemiachnależącychwcześniejdopaństwaHabsburgów
powstaniaZachodnioukraińskiejRepublikiLudowej.Wstyczniu1919r.doszłodo
formalnegopołączeniaoburepublik.Państwoukraińskiedzieliłyjednakróżnice
mentalnościowe-dominującywUkrainienaddnieprzańskiejpopulizm55trudny
29
52
NormanDavies,Bożeigrzysko,t.2:Rozwójnowożytnegonarodupolskiego(1772—1945),przeł.
E.Tabakowska,WydawnictwoZnak,Kraków1999,s.572.Szerzejzob.AndrzejNowak,Historyand
Geopolitics:AContestforEasternEurope,PolishInstituteofInternationalAffairs,Warszawa2008,
s.169-186.
53
Zob.RomanDmowski,MyślinowoczesnegoPolaka.Niemcy,Rosjaikwestiapolska,Instytut
RomanaDmowskiego,NowyJork,Warszawa1988.
54
O.Subtelny,Ukraine.AHistory,op.cit.,s.343-353.
55
IvanL.Rudnytsky,EssaysinModernUkrainianHistory,CanadianInstituteofUkrainianStudies,
Edmonton1987,s.400.
