Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
MieczysławPoborski
pierozwiniętychpaństweuropejskichwciąguostatnichstulatwykazywał
wyraźnetrendydepopulacyjne9.
Wtymprzypadkunależałobyodwołaćsiędoopracowanejjużteorii
pierwszego-drugiegoprzejściademograficznegoitopoczynającodza-
sadniczychwtymzakresiepracAdolphaLandry(1934),FrankaNoteste-
ina(1943),ażposztandarowądladrugiegoetaputychbadańpracęDirka
J.vandeKaa(1987)10.Sugerowanewtymzakresiechronologicznekry-
teriummożemiećzasadniczeznaczenie,bowiemnieprzypadkowopraca
sygnalizowanegowcześniejtwórcyekonomicznejteoriitwórczościA.Sau-
vyukazałasięw1963roku,zaśteoriadzietnościG.Beckeraw1981roku.
Ekonomicznateorialudnościstanowiwpewnejmierzepokłosieoptymi-
zmupodyktowanegopostępującądekolonizacjązlat60.,wramachktóre-
gospodziewanosię,żewyzwalającesiępaństwaAfrykiiAzjispowodują
prawdziwyboomdemograficznywglobalnejpopulacji.Natomiastteoria
dzietnościG.Beckerawynikałaraczejzpesymistycznejobserwacji,iżsamo
zwiększanieprodukcjipercapita-itowkażdejskali-wcalenieprzekłada
sięwprostnaprzyrostnaturalny,byniepowiedzieć,iżuruchamiaefekty
odwrotnedozamierzonych11.
Klasycznąteorięprzejściademograficznego-zgodniezeschematem
sugerowanymprzezJeanaPoursina-możnasprowadzićdoprocesuprze-
obrażeńzastępowalnościpokoleńnprzebiegającymodstanuwysokiej-ni-
skiejpłodnościiumieralności”12.Obejmujeonzatemtzw.naturalnysystem
demograficzny-dwiefazyprzejściademograficznegoitrzeciąfazę,wra-
machktórejwspółczynnikurodzeńizgonówukształtowałbysięnaniskim
-stabilnympoziomie.Sygnalizowanyszeregczasowyzyskujepotwierdze-
niewdanychempirycznych,zktórychwynika,iżpopulacjaglobalna-jak
szacująpaleodemografowie-10tysięcylatp.n.e.liczyła5-10mlnosobni-
kówidopieronaprzełomiedwócherzwiększyłasiędo250mln,apotrze-
bowałaaż1500lat,bypowiększyćsiędo500mln13.
Zwiększonamobilnośćglobalnejpopulacji-generowanaodkryciami
geograficznymi-zjednejstrony,azdrugiejprzejściemdoindustrialnych
metodprodukcji-spowodowałapodwojeniecałejpopulacjijużokoło
9Zob.M.Kupiszewski,Modelowaniedynamikiprzemianludności,Warszawa2002s.57.
10M.Okólski(red.),Teoriaprzejściademografcznego,Warszawa1990,s.18-21;P
.Ka-
ryś,M.Okólski,Mobilnośćmiędzynarodowawperspektywieglobalizacji,Warszawa2004,
s.138.
11J.Wallin,FromtheGlobalizationoftheTransitiontotheReturnofUncertainty,London
2016,s.126-128.
12J.-M.Poursin,Ludnośćświata,Warszawa1976,s.81;J.Balicki,E.Frątczak,Przemiany
ludnościowe,Warszawa2003,s.57.
13E.Rosset,Teoriaprzejściademografcznego,[w:]E.Rosset,W
.Billig,Studianadteoria-
miludnościowymi,Warszawa1987,s.53-78;M.Okólski,A.Fihel,Demografa.Współczesne
zjawiskaiteorie,Warszawa2012,s.46.
