Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Genezaprawawłasności.Czasystarożytne
Odnoszącsiędostronyprzedmiotowej-napytanie:czymbyławłas-
nośćwstarożytnymRzymie,możnabyzasadniczoodpowiedzieć-
wszystkim.Mieściławsobiewszelkiemożliwezwiązkiosobyzrzeczą,
wtymrównieżzgruntem.Byłaprawembezwzględnym.Charakteryzowa-
łasięteżwyłącznością,gdyżmogłaistniećtylkojednawłasnośćnarzeczy.
Niedopuszczalnabyławłasnośćwieluosóbnacałościrzeczy35.Niebyła
ztymsprzecznawspółwłasnośćwczęściachidealnych(ułamkowych).
Rzeczjakocałośćnależałatylkodowłaściciela,którymógłtwierdzić,że
byłaonajego.Wykluczonabyławzasadzieingerencjainnychosób.Nie
istniaławłasnośćpodzielona.
Własnośćodróżnianozjednejstronyodposiadania(będącegowładz-
twemfaktycznym),azdrugiejodprawnarzeczycudzej(prawrze-
czowychograniczonych).Dominiumbyłowzasadzienieograniczone.
Ukształtowałasięsłynnaibędącaniezmienniewzoremiwyrazempew-
negoideałutriadauprawnieńwłaścicielskich,wyznaczającychtreśćpra-
wawłasności,traktowanejjakoprawopodmiotowejednolite.Byłytoius
utendietfruendi(prawoużywaniaipobieraniapożytków,wedługupo-
dobaniawłaściciela,bezpośredniolubzapośrednictweminnychosób)36,
iuspossidendi(prawoposiadania,wsensiedzierżeniarzeczy,czegonie
należyutożsamiaćzfaktemwładaniaprzedmiotemwłasności;właściciel
pozbawionywłasności,wsensiefizycznegokontaktuzrzeczą,np.wwy-
łoustalićichdawnystan.Jeżelibyłotoniemożliwe,sądwyznaczałnowąlinię
granicznąwedleswegouznania.Mógłprzytymstworzyćnowąwłasnośćprzez
adiudicatioizasądzićspłatę.Przyactiofniumredundorumchodziłoocontro-
versiadefne(dosłownie-wątpliwościcodogranicy,miejsca,gdziegruntsię
kończy;przedmiotemkontrowersjiniebyłykwestieprawne),dotyczącąuregu-
lowaniaconfniumszerokiegonapięćstóp,należącegopopołowiedokażdego
sąsiada.Przeciwstawianajejbyłacontroversiadeloco,czylispórowłasnośćlub
posiadanie.Prawojustyniańskieusunęłorozróżnieniemiędzycontroversiade
fneadelocoiprzewidywałoactiofniumredundorumdlakażdegosporugra-
nicznego.Wsprawachtychstronyuciekałysięniejednokrotniedopostępowa-
niapolubownego.Zob.K.Kolańczyk,op.cit.,s.291;W.Litewski,op.cit.,s.222.
35Cowyrażałosięsentencjąduorumquideminsolidumdominiumessenonposse
(wistociedwóchniemożebyćwstałymposiadaniu).
36Właścicielowirzeczymacierzystejprzypadałynawłasnośćtakżepochodzące
zniejpożytki,np.plonyzbóż,jakieprzynosiłopole,alboowoce,jakieprzynosił
sad,chybażektośinnybyłspecjalnieuprawnionydoichpobierania(np.ztytułu
użytkowanialubdzierżawy).Płódniewolnicynależałsięzawszejejwłaścicielowi.
28
