Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Treśćprawawłasności
nikukradzieżyruchomościlubzajęciaprzezosobęnieuprawnionąjego
nieruchomości,nietraciłswojegoprawawłasności,atymsamymprawa
dojejposiadania)37oraziusdisponendi(prawodysponowania/rozporzą-
dzaniarzeczą,wktóregozakreswchodziłym.in.sprzedaż,obciążenie
zastawemlubsłużebnościąorazoddaniewnajem)38.
Dominusmógłzrobićzrzecząwszystko,comuprzyszłodogłowyina
copozwalałynprawafizyki”
,m.in.rozporządzaćrzeczą,używaćjejipo-
bieraćzniejpożytki,atakżerzeczzniszczyć39.
37Zaznaczyćnależy,żeharmoniamiędzywładztwemfaktycznymawładztwem
prawnymbyłastanemnormalnymipożądanym.Właścicielmiałdodyspozycji
odpowiednieśrodkiprawne,abytęharmonięutrzymaćlubprzywrócić.
38Właścicielrzymskimógłwkażdejchwiliskapitalizowaćwartośćswojejrzeczy.
Byłotouprawnienieszczególniecennewokresieustabilizowanejgospodarki
towarowo-pieniężnej,zapryncypatu(formyrządówwokresieCesarstwaRzym-
skiegowprowadzonejpo27r.p.n.e.przezOktawianaAugusta;wtymokresie
cesarzbyłprincepsem,czylinpierwszymobywatelemrepubliki”
,piastującym
jednocześniefunkcjeimperatora,przywódcysenatu,prokonsulazarządzające-
go18prowincjami,najwyższegokapłana,trybunaludowegoicenzoraustalają-
cegolistysenatorów;pryncypatniebyłdziedziczny,alewładcamiałmożliwość
wyznaczeniaswegonastępcy;takistanrzeczytrwałażdorządówDioklecjana).
Rozwijająckwestięformdysponowaniaprzedmiotemwłasnościnależyprzypo-
mnieć,żemożliwebyłytakżeinnegorodzajudefinitywnedyspozycje,np.za-
mianaczydarowizna.Niekiedywłaścicieldysponowałswojąrzecząwsposób
ograniczony,np.oddającwinneręcesamotylkoprawoużywania(usus-najem),
czyteżprawoużywaniaipobieraniapożytków(ususfructus-dzierżawa).Mo-
głytobyćnalienacje”ocharakterzeprzejściowymiraczejkrótkotrwałym(od-
daniewzastaw,oddanienaprzechowanie),alebywałyteżrozciągniętewczasie
nacałepokolenia,jakchociażbysuperfcies,czyliprawopowierzchnilubprawo
zabudowy-praworzeczowe,napodstawiektóregosuperficjariuszuzyskiwał
uprawnieniedotrwałegoiwyłącznegokorzystaniazbudynkuwzniesionego
zwłasnychnakładównacudzymgruncie,zaopłatączynszu,naogółniewiel-
kiegozuwaginawkładbudowlanysuperficjariusza;alboemfiteuza-prawodo
czerpaniakorzyścizcudzejnieruchomości,przejętejtytułemnajmulubdzier-
żawybezprawanabyciawłasnościprzyjednoczesnymdziedzicznymizbywal-
nymprawiedodysponowaniatądzierżawą.
39Najbardziejskrajnymprzejawemprawaużywaniabyłoprawozużycia,czylitzw.
iusabutendi.Byłtonormalny,gospodarczysposóbkorzystaniazrzeczynzuży-
walnych”
,alerzymskiwłaścicielmógłrównieżuszkodzić,zniszczyćlubporzucić
jakąkolwiekinnąrzecz(np.choregoniewolnika).Swobodatadoznawałaogra-
niczeńczystosubiektywnych,opartychnamoralnościwłaściciela,jegoprzeko-
naniu,żeniepowinnosięczynićzłegoużytkuzwłasnegoprawa.
29
