Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sirMosesowiMontefioremu,bywdrodzepowrotnejzechciałbliżejpoznać
ŻydówwPolsceinaLitwie.
PodczaspodróżysirMosesMontefioreijegomałżonkabyliwitaniprzez
społecznośćżydowskąznajwiększymihonorami.Każdewiększemiasto
urządzałouroczysteprzyjęcie.Rabiniiinneznacząceosobistościżydow-
skie,doktórychdołączaliszanowaniobywatele,wysłannicyinnychmiast,
wychodziliznacznączęśćdrogipieszonaprzeciwgościom,byichpowitać19.
Niestety,niemoglisięporozumiewaćbezpośredniozprzybyłąparą,gdyż
sirMosesMontefioreiladyJudithmówilitylkopoangielsku.Jakotłumacz
służyłichtowarzyszpodróży,doktorLoewe.Gościezwracaliwszędzieszcze-
gólnąuwagęnawarunkiżyciaŻydów,którestaralisiępoznaćwdetalach
poprzezliczneprzemyślanepytania.PrzytymzarównomałżonkowieMon-
tefiore,jakidoktorLoewenieukrywali,żewyglądorazzachowanieroda-
kówsprawiająimprzykrość.DoktorLoewerazzarazempowiadał,iżdla
rosyjskichŻydówzachodnioeuropejskaedukacjajestabsolutnąkonieczno-
ścią:„KiedynadejdzieMesjasziodrodziżydowskiepaństwo,wtedyŻydzi
niepowinnistaćwtylezainnyminarodami.Żydowskamłodzieżmusisię
kształcić,bysięprzygotowaćnawolnośćobywatelską”.
Czcigodnaparaniezahaczyłaonaszemiasto20podczastejpodróży.
WysłanodoniejdeputacjępodprzewodnictwemrabinaJankowaMeira
Padowera,byprzekazaćpanuMontefioremużyczeniaiwyrazywdzięczno-
ściodnaszejgminy.Mójojciec21byłbypierwsząosobą,którapowinnazna-
leźćsięwtejdeputacji.Niestetychorobazatrzymałagowdomu.Wduchu
śledziłjednakkażdykrokszanownychpodróżnych,gdyżniemalcodziennie
dostawałdokładneraporty.Godziny,gdyotrzymywaliśmytewiadomości,
byływnaszymdomuwyjątkowouroczyste.Widzęjeszczetenwspaniały
blaskrozradowaniawjegooczach,kiedymógłdzielićsięztowarzystwem
zebranymprzystoleorazznami,dziećmi,poszczególnymiwydarzeniami.
Szczególnieżywomamwpamięciosiemniezapomnianychdnispędzonych
przezszacownychgościwWilnie.Generał-gubernatorMirkowicz22otrzy-
małzPetersburgaspecjalneprzesłanie.Jużdlaobserwatorazzewnątrz
nadawałoonotejpodróżyszczególnąwagę.Zpiątejstacjipocztowejprzed
19
WięcejnatematprzyjęciaMontefioregoiskładanychmuhołdówzob.F.Guesnet,„TheGreatSir,Unique
AmongHisPeople”:EnvisioningJewishUnityandLeadershipinEastEuropeanTributestoSirMosesMontefiore,
[w:]MakingHistoryJewish.TheDialecticsofJewishHistoryinEasternEuropeandtheMiddleEast.Studies
inHonorofProfessorIsraelBartal,red.P.Maciejko,S.Ury,Leiden-Boston,MA,2020,s.111-128.
20
CzyliBrześćLitewski,gdzieWengerofmieszkaładoczasuzamążpójścia.
21
OjciecPauliny,JudlEpstein,byłważnąpostaciąwBrześciu.Więcejnajegotemat,wtymodziałalności
zarobkowejinaukowej,WengerofpiszewpierwszymtomieWspomnień.
22
FiodorJakowlewiczMirkowicz(1790-1866)-generał-gubernatorgrodzieński,białostockiimiński.
W1842r.byłprzeciwnyprzybyciuMontefioregodoRosjiizabraniałwileńskimŻydomprowadzenia
korespondencjiznim.
7
Drugiokresoświecenia
