Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
ElżbietaŻukowska
wtympojawieniusięnowychestetykrokokaigotycyzmu,niesprzyjałosilne
promowanieklasycyzmuwoficjalnychkręgachkrólewskich.Postawęsenty-
mentalną,typowądlabohaterówpierwszychpolskichpowieścigotyckich,ro-
zumiałoiprzyjmowałotowarzystwoprowincjonalne.Wielkomiejskiewciąż
pozostawałopodwpływemklasycyzmu.Istotnewpostawiekulturowejbyło
równieżdoświadczeniewojenneipowstańczepolskiejszlachty.Wpoczątku
wiekuXIXdominowałowRzeczpospolitejHpokoleniewojennapoleońskich”,
którepragnęłoczytaćwspomnieniażołnierskie,nieHzabawkiliterackie”,ja-
kimibyłyhistorieoduchach4.Rozwójprozygotyckiejhamowałtakżebrak
Hczytelnikanowejery”,czyliwyzwolonejkobiety,wPolsceniezmieniłsiębo-
wiemzasadniczostatuskobiety.Wprzeciwieństwiedotegostanunazacho-
dzieEuropytowłaśnieczytelniczkiprzyczyniałysiędopopularnościiroz-
wojutegorodzajuliteratury.Niewynikałonbowiemjedyniezewzrostu
czytelnictwawśródmieszczaństwa,alezwyraźnegozainteresowaniakobiet
tegorodzajurozrywką5.Panie,któredotychczasczytałyutworySamuela
RichardsonaczyHenry’egoFieldinga,zainteresowałysiępowieściamiHora-
cegoWalpole’a,MatthewGregoryLewisa,czyAnnRadcliffe.Zachwyciłyje
średniowieczneatrybutynowejpowieściangielskiej,niezwykłeprzygody
bohaterów,zasadzki,widma,zjawyikorytarzezamczyskprzemierzaneprzez
tajemniczychmorderców6.
Rodowódgotycyzmu
Gotycyzmjakozjawiskopreromantyczneźródłowosięgaczasówśrednio-
wiecznych.Wywodzisię,wedługLudvikaŠtepána,zzestawieniazesobącu-
downości,wktórąwierzyliprościludzie,zdoznaniamiuczućmistycznych7.
Ześredniowiecznychopowieścipowstałypowieścipopularne,sentymental-
neigotyckie.Teostatniebyłyosiemnastowiecznymwariantemznanych
wwiekachśrednichnarracjihistorycznychifantastycznych.Największyak-
centstawianownichnasensacyjnewydarzenia,spotkaniazduchami,wam-
pirami,widmami,nadziwneprzeczuciadręczącebohaterów,snyiprzepo-
wiednie,tajemniceirodoweprzekleństwa8.Czołowąpostaciąkonwencjistał
sięHłotrgotycki”,aleważnąrolęodgrywałyteżjegoofiary,dziewicewopresji,
zwaneHniewinnościamiuciśnionymi”9.
Powieśćgotycka,wedługTadeuszaŻabskiego,dzielisięnatrzypodstawo-
weodmiany:historyczną,sentymentalnąipowieśćgrozy.Elementyniesamo-
4Ibidem,s.74.
5P.Mroczkowski,Historialiteraturyangielskiej.Zarys,Wrocław1999,s.294.
6Ibidem,s.304.
7L.Štepán,Kalejdoskopformgenologicznychwpopularnychnurtachgotycyzmu,[w:]
Wokółgotycyzmów.Wyobraźnia,groza,okrucieństwo,podred.G.Gazdy,A.Izdebskiej,
J.Płuciennika,Kraków2002,s.115.
8Ibidem,s.116-117.
9Słownikkulturypopularnej,podred.T.Żabskiego,Wrocław2006,s.457.
