Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
ElżbietaŻukowska
MostowskaiKrasińskiwobecgotycyzmów
PomimodominującegowwiekuXVIIIsarmatyzmukulturadobyOświecenia
przyniosłazmianyobyczajowe,wwynikuktórychzmieniłsięstylżycia
niektórychkobiet.Staranniewykształconakobieta,ciekawaświatainowych
trendów,wykorzystywaławiedzę,byrealizowaćsięwrolachdotądprzezna-
czonychdlamężczyzn.KryteriumtowpełniurzeczywistniłaAnnaMostow-
ska,świadomiekreującawizerunekpisarkiierudytki18.Pewnymutrudnie-
niemwbudowaniutakiejpostawybyłfakt,iżmieszkałaiwydawałaswoje
utworywWilnie.InteligencjawileńskawpoczątkachwiekuXIXniedoce-
niałanowychpreromantycznychtrendów,lecztkwiławideachoświecenio-
wych,copowodowałoodrzuceniedokonańMostowskiejnapoluliteratury19.
Ponadtoczytelnicy,czylilitewskaszlachta,niepreferowalipoczątkowopo-
wieścigotyckiej20.Sukces,jakiosiagnęłaMostowska,zawdzięczaławięcprzy-
swojeniuwypracowanegoprzezAnnRadcliffewzoru,wktórymdziwne
istrasznezjawiskapoczątkowotłumaczonowsposóbracjonalny.Takąkon-
strukcjęmajedenzpierwszychutworówpisarki,StrachwZameczku21.Nie-
docenianawśrodowiskachakademickichWilna,zczasemosiągnęłajednak
Mostowskadużąpopularność,ajejpowieścibyłyczytaneiwznawiane22.
DohipotezyoświadomymprzejęciuwzorcówpoetykiodRadcliffprzeko-
nujezwyczajczytaniadziełnajnowszychworyginale.Mostowskamogłaznać
tekstygotyckieztrzytomowejedycjiprzygotowanejprzezM.G.Lewisaiwy-
danejwlatach1799-1808.Mogłatakżezapoznaćsięztwórczościąangielskiej
pisarkizprzekładówfrancuskich.Zpewnościąznałanajnowszeutworynurtu
sentymentalnego.ChoćoficjalnieodżegnywałasięodHnudnej”sentymental-
ności,toprzecieżstosowałająnagminnie-wsposobiebudowanianastroju,
czasoprzestrzeni,konstrukcjipostaciamantaiamantki.Znamiennydlajej
ambiwalentnejpostawyjestcytatzNiezawszetaksięczyni,jaksięmówinate-
matlekturysentymentalnychromansów,wktórympozadydaktyzmemdo-
strzecmożnakrytycznyzmysłobserwacjitrendówepoki,atakżetalentkome-
diowypisarki:
Naprzykładjęzykfrancuskidałjejochotęczytaniaromansów,wtychwi-
działaludzi,jakichnaziemiznaleźćniemożna,ajednegoztychtoroman-
sowychbohaterówsobiezamodelwystawiwszy,postanowiłanieinaczejpójść
zamąż,ażpókibypodobnegokochankadotegoulubionegoobrazuniezna-
lazła;wewszystkichmłodychludziachktórzyjąotaczaliznajdowałaniez-
nośnebłędy;dotegoosobliwszymałatalentnudzeniasię23.
18B.Czwórnóg-Jadczak,AnnaMostowska,[w:]PisarzepolskiegoOświecenia,t.3,s.575-576.
19Ibidem,s.576.
20Mostowskawydawałaswojeutworywlatach1806-1809,wystarczyporównaćzapiskul-
turyszlacheckiejutrwalonywPanuTadeuszuMickiewicza,byzobaczyć,jakmałopodat-
nymgruntemczytelniczymdlapowieścigrozybyłlitewskizaścianek.
21A.Witkowska,Literaturaromantyzmu,Warszawa1987,s.43.
22B.Czwórnóg-Jadczak,op.cit.,s.575.
23A.Mostowska,Niezawszetaksięczyni,jaksięmówi.Powieśćbiałoruskaprzezstulet-
niądamęopowiadana,Wilno1806,http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=41726&s=1
(15.04.2011),s.5.
