Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rys.2.2.Orkaradłemdrewnianym(Grecja,VIw.
p.n.e.)
Z.Pater:Wybranezagadnieniazhistoriitechniki
Rys.2.4.Wiatrakitypu:kozłowego(poprawej)
orazholenderskiego(polewej)
Kierattozespółprzekładnizębatych,
najczęściejskładającychsięzdwóchparkół
przymocowanychdoramy.Największezkół
jestpołączonezdyszlemsłużącymdoza-
przęganiazwierzątpociągowych.Zwierzęta
obracająprzekładnięchodzącpookręguo
średnicyokoło10m.
Pierwszekieratybudowanebyłycałko-
wiciezdrewna,łączniezkołamizębatymi.
WwiekuXIXwPolscezaczętobudowaćkie-
ratyzestaliizżeliwa(rys.2.3).Elektryfika-
cjawsiorazupowszechnieniesilnikówelek-
trycznych(począwszyodlat60-tychXX
wieku)spowodowały,iżkieratypraktycznie
znikłyzżyciawsipolskiej.
Rys.2.3.Młockarniazroku1881,napędzanakie-
ratem
2040Energiawiatrowa
Około3.500latp.n.e.ludywschodniej
częściMorzaŚródziemnegorozpoczęływy-
posażanieswychstatkówwżagle.Dowodem
tegojestprymitywnymodelzglinywyko-
panywEriduwMezopotamii,któryma
gniazdonamasztiotworynaliny.Szerzej
zagadnieniewykorzystaniaenergiiwiatrowej
donapędustatkówopisanowrozdziale7.
Energiawiatrowawykorzystywanabyła
takżedonapędumaszynlokalizowanychna
lądzie.Pierwszewiatrakistosowanebyły
przezludzidomieleniaziarnaorazpompo-
waniawody.Pierwszyopiswiatrakówpo-
wstałwIndiachipochodzizokoło400roku
p.n.e.WChinachorazwkrajachbasenuMo-
rzaŚródziemnegowiatrakipojawiłysięna
początkunaszejery.Stosowanebyłyone
główniedoprzepompowywaniawody(na-
wadnianieiosuszaniepól)orazdomielenia
zboża.WVIIIwiekuwEuropiepojawiłysię
wiatrakinapędzaneczteremaskrzydłami.
Specjalistamiwbudowieurządzeńtegotypu
byliHolendrzy.
Najstarszymtypemwiatrakawystępują-
cegonaziemiachpolskichjestwiatrakko-
złowy,czylitzw.koźlak(rys.2.4).Konstruk-
cjetegotypupowstawałyjużwpierwszej
połowieXIVwieku(głównienaKujawachi
wWielkopolsce)idotrwałybezwiększych
zmianażdowiekuXX.Ichcechącharaktery-
stycznąjestto,iżcałybudynekwiatrakawraz
zeskrzydłamiobracanyjestwokółpiono-
wegodrewnianegosłupatzw.sztembra.Słup
tenpodpartyjestnajczęściejczteremaza-
strzałami,ajegodolnaczęśćtkwiwdwóch
krzyżującychsiępodwalinach.Ztylnej(prze-
ciwnejdoskrzydeł)ścianywiatrakawystawał
specjalnydyszelwspółpracującyzkołowro-
tem,któryustawiałbudynekskrzydłamido
kierunkuwiatru.
14
