Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
I.Estetykaprzedestetyką
ndomieszceczegośzmysłowego”
68.Zdaniaofaktachmogąstaćsięzatem
zdaniamiopartyminarozumiedziękiindukcjialboprzezobserwację.Nie-
mniejdostarczająonenamwtensposóbjedyniezdańprawdopodobnych,
tojestdotyczącychmożliwościistnienia
69.Mogąbyćonejedyniemniema-
niem.Conależyrównieżpodkreślić,Leibnizodróżniatuprawdopodobień-
stwo(probabilité)iprawdopodobność(vraisemblance).Prawdopodobieństwo
jestliczbowymstosunkiemwyrażającymczęstotliwość.Prawdopodobność
toogółracji,naprzykładracjaautorytetuautoraitp.,którepozwalająprze-
widziećprawdopodobieństwo70.
Samojednakmniemanierównieżzasługujenamianopoznania.Prawdo-
podobi
eństwoopierasiębowiemnaprawdopodobnościlubnazgodności
zprawdą.Jakbyłojednakwspomnianewyżej,sądyopartenaprawdopodo-
bieństwiemająwartośćjedynietymczasową,niemniejsąoneobowiązujące
wdziałaniuwykluczającymczasnadeliberacje
71.Dlategoteżtakważnadla
LeibnizajestnaukaoprawdopodobieństwieinOtóżniewiem,czystworzenie
sztukiocenianiaprawdopodobieństwniebyłobybardziejpożyteczneniż
wielkaczęśćnaszychnaukdemonstratywnychiniejednokrotnieotymmy-
ślałem”
72.Poznaniezmysłowedostarczanambowiemntymczasowej”pew-
ności,którapozwalamyślećoprzyszłościnzewzględunanaszedobro”.
Pozwalaskuteczniedziałać.Powodzeniedziałaniazkoleijestodpowiedni-
kiemrozumnegosądu73.Skutecznapraktykajestzatemrównoważnapo-
prawnemurozumowaniu.
Zatemztego,żenwszystko,comożliwe,pragnieistnieć”74,niewynika
to,żewszystko,comożliwe,istniejewsensiekoniecznym
75.Innymisłowy,
poprawnysądegzystencjalnywymagaokreśleniaprzezzasadęniesprzecz-
nościidookreśleniaprzezzasadęracji76.Otejzaśpouczajedynierozum77.
68Por.GottfriedWilhelmLeibniz,ListdoZofiiKarolinyPruskiej,dz.cyt.,s.262.WMona-
dologiiLeibnizstwierdzinawet,żeczłowiekjestw¾empirykiem.Por.tegoż,Monadologia,
dz.cyt.,§28.Winnymmiejscustwierdzinawet,żeniemaabstrakcyjnychmyślibezobra-
zówmaterialnych.Por.tegoż,Rozważanianatematteoriipowszechnegoducha,[wi]tegoż,Pisma
zteologiimistycznej,dz.cyt.,s.156–157.
69Por.GottfriedWilhelmLeibniz,Nowerozważania,dz.cyt.,s.390–391.
70Por.tamże,s.167.
71Por.tamże,s.404.
72Tamże,s.321.
73Por.tamże,s.388–389.
74GottfriedWilhelmLeibniz,Ozasadachistnienia,[wi]tegoż,Głównepismametafizyczne,
dz.cyt.,§6.
75Por.tamże,§7.
76Por.GottfriedWilhelmLeibniz,NiebyłobyBoga,oileniebyłbyOnmożliwy.Listdo
B.Spinozy(grudzień1676),[wi]tegoż,Pismazteologiimistycznej,dz.cyt.,s.46.
77Por.KlausErichKaehler,Leibniz)PositionderRationalität.DieLogikimmetaphysischen
Wissender„natürlichenVernunft”,KarlAlber,Freiburg–München1989,s.92–93.
