Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bliskieempatiijestpojęciesympatii,czasamiużywanewymienniezokreśleniem„empatycznatroska”.
Osympatiimówimywtedy,kiedychodzioemocjeodczuwanewobecjakiejśosoby,anieemocje
odczuwanewspólniezdrugąosobą(Eisenberg,Miller,1990).Sympatiajestwięcwłasnąreakcjąskierowaną
napotrzebydrugiejosoby,jednakniewiążesięzpodzielaniemcudzegostanuemocjonalnego.
Napotrzebyniniejszejksiążkiprzyjmiemyzatemdefinicjęzbliżonądopogląduwielubadaczy,żeempatia
zawierawsobiezarównoczynnikpoznawczy,jakiafektywny(por.Mehrabian,Epstein,1972;Feshbach,
1978;Davis,1994;Eisenberg,2005;Zoll,Enz,2010;Baron-Cohen,2014).Ważnejestjednakzaznaczenie,
żeoempatiimożemymówićwówczas,gdy:
–odczuwamyemocje,
–emocjetesątożsamezemocjamiobserwowanejosoby,
–emocjetesąadekwatnedoobserwacjilubwyobrażeńnatematemocjidrugiejosoby,
–wiemy,żetoinnaosobajestźródłemwzbudzonychwnasstanówemocjonalnych(Eisenberg,Fabes,
1990).
Niektórzybadacze(por.Davis,1994)wskazująnametodologicznątrudnośćzoddzieleniemtych
procesów,któresąelementemempatycznejreakcji,odtychbędącychefektemdziałaniaempatii.
Przykładowoosoba,którawidziczyjeścierpienie(ból),możejesamaodczuwać,aletakaemocjonalna
reakcjabywazarównoczęściąprocesureakcjiempatycznej,jakiefektemdziałaniaempatii(odczuwania
osobistegodyskomfortu).Podobniewinnychsytuacjachmożemyodczuwaćjednocześniekilkaemocji,
będącychczęściąprocesu,jakrównieżjegoefektem.Szczegółowerozróżnieniatychprocesów,które
sąelementamiempatycznejreakcjiijejskutkiem(pochodną),zależąściśleodprzyjętegomodelu
teoretyczno-badawczego.Ważnejestjednakprzybliżeniewkolejnympodrozdzialetego,jakrozumiane
sąempatyczneprocesywróżnychnurtachpsychologii.Powstającenaprzestrzenilatkoncepcjeempatii
pokazały,jakzróżnicowanymożebyćprzebiegtychfascynującychprocesówwzależnościodrozwoju
jednostki,atakżezłożonościzarównoudziałuprocesówpoznawczych,jakireakcjiemocjonalnej.
ZnaczącywkładHoffmanaiDavisapolegałnawskazaniunowychkierunkówwrozwojubadańnad
empatią.Obydwajbadaczezwróciliuwagęnato,żewprocesieontogenezydochodzidorównoległego
rozwojupoznawczegoiemocjonalnego.Chociażobieteoriebędąszczegółowoopisywanewdalszych
podrozdziałach,toprzydefiniowaniupojęciaempatiiwartozauważyć,żewyodrębnionekomponenty
–poznawczyiafektywny–przeplatająsięzesobą,cowskazujenadynamikęprocesuempatycznego.
Proceswspółodczuwaniamożebyćróżnywzależnościodudziałuczynnikapoznawczego.Przy
minimalnymzaangażowaniuprocesówpoznawczychmamydoczynieniazbazującymnapierwotnych
odruchachpodzielaniuczyjegośstanuemocjonalnego(ang.
sharingemotions
).Dochodzidopobudzenia
emocjonalnego,emocjesąpodzielane,aleudziałprocesówpoznawczychjestwtymprzypadkuminimalny.
Drugągrupęstanowiąpodstawoweprocesypoznawczeopartenakopiowaniuzachowańlubprostym
uczeniusięempatycznychzachowańnazasadzieskojarzeń.Wrazzrozwojempoznawczymdziecka,
pojawianiemsięzdolnościdoprzyjmowaniaróżnychrólorazwyodrębnianiemsięświadomościwłasnej
osobywzrastastopniowozdolnośćdzieckadoprzyjmowaniaodmiennejodwłasnejperspektywy,proces
empatycznyprzyjmujewówczaspełniejsząformę.Dziękiumiejętnościdecentracjimożliwejestodróżnienie
emocjiwłasnychodpowstałychnabazieprocesówempatycznych.Najbardziejzłożoneprocesy
empatycznegowspółodczuwaniadostępnesądopieronaetapiepóźnegodzieciństwaiwymagajązdolności
myśleniaabstrakcyjnego,hipotetycznego,złożonychstrukturpoznawczychorazzdolnościdoprzyjmowania
cudzejperspektywyiról.Widaćzatem,żeempatiawzależnościodrozwojustrukturpoznawczychmoże
miećbardzoróżnycharakter.Uosóbdorosłychpoziomreakcjiempatycznychtakżejestzróżnicowany,gdyż
procesypoznawczemogąbyćdostępnewróżnymstopniuorazinnymożebyćpoziomemocjonalnego
pobudzenia.Wzależnościodinterakcjitychprocesówodmiennybędzierównieżichefekt.
Empatyczneprocesybyłyteżbadanepodkątemróżnicwpoziomieempatiipomiędzymężczyznami
ikobietami.Wielebadańwskazuje,żekobietylepiejniżmężczyźniradząsobiezprzetwarzanieminformacji
społecznychocharakterzeemocjonalnym–dekodowaniemwerbalnychiniewerbalnychkomunikatów(por.
Lewicka,2006).Kobietyosiągająlepszewynikizarównojeślichodzioempatiępoznawczą,jak
iemocjonalną.WpolskichbadaniachproblematykąróżnicwempatiipomiędzypłciamizajmowalisięZenon
Uchanst,AndrzejGiryński,JózefRembowskiiAndrzejWęgliński(za:Lewicka,2006).Zdaniembadaczy
