Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
różnicewpoziomieempatiimiędzymężczyznamiikobietamimogąwynikaćnietylezgenetycznych
uwarunkowań,cozodmiennychsposobówwychowania(Lennon,Eisenberg,Carroll,1983).Efektyempatii
mogąbyćzróżnicowane–odbardzoprymitywnegodyskomfortuemocjonalnegolubsympatiipobardziej
złożonereakcje.Nabazieprostegopobudzeniaemocjonalnegomożedojśćdobardziejzłożonejinterpretacji
zjawiska–przezwłączenieprocesówwynikającychzrozróżnianiawłasnejicudzejperspektywy,
uruchomieniesystemuwartościinormpowstająwłasnereakcje,którychrezultatemsąintrapersonalne
iinterpersonalneskutkiempatyczne.Wwynikuempatiipowstająempatyczneemocjeorazmotywacje
dotycząceinnychosób,np.gotowośćdopomagania.Wzależnościodsytuacji,społecznychrelacjioraz
poziomuprzetworzeniapoznawczegoiemocjonalnegopojawisięwiększalubmniejszagotowość
doprospołecznychzachowańnarzeczinnych.Przydeficytachwzakresieprzetwarzaniategotypu
poznawczychiafektywnychinformacjiwystąpiądestrukcyjneformyzachowań(np.zachowania
antyspołeczne,agresja).
1.2.Empatiawróżnychnurtachpsychologii
Doniosłeznaczeniepsychoanalizydlabadańnadrozwojemczłowiekaijegoemocjonalnościąsprawiło,
żewielubadaczyskoncentrowałouwagęnaetapiewczesnodziecięcym.Wedługanalitykówrelacja
pomiędzyrodzicamiadzieckiemwokresieodurodzeniado5.rokużyciamadecydująceznaczeniedla
rozwojuosobowości(Freud,1937,za:Vasta,Haith,Miller,2001).Jednymzbadaczy,którypodjąłtęmyśl,
byłJohnBowlby–brytyjskipsychoanalitykipsychiatradziecięcy.Bowlby(1961,za:Bowlby,2007),
zainteresowanyskutkamiodrzuceniaprzezrodzicówizafascynowanyodkryciamietologii,stworzyłwłasną
koncepcjęprzywiązania,któraopisujenegatywneskutkiodrzuceniaprzezrodziców,jakrównieżpozytywne
efektyrodzicielskiejczułości.Teoriatapodkreślabardzoważnąrolęempatiiwrelacjachpomiędzy
opiekunemadzieckiem.Dziękiempatycznejtrosceiuwadzeopiekunmożeszybkoitrafnieodpowiadać
napotrzebydziecka,tworzącniezwykleważnądladalszegorozwojuwięźemocjonalną(ang.
attachment
).
WedługBowlby’egopodstawowąformąadaptacjigwarantującejdzieckuprzeżyciejestprzywiązanie
doopiekuna.Dzieckoodurodzeniamawswoimotoczeniukilkaznaczącychosób(tzw.figury
przywiązania),którezaspokajająjegofizjologiczneiemocjonalnepotrzeby.Zaspokajanietychpotrzebjest
możliwedziękisilnejwięzipomiędzydzieckiemaopiekunem(ang.
attachment
),tworzącejsięjuż
wpierwszychchwilachpourodzeniu(m.in.podwpływemhormonówporodowychorazbezpośredniego
kontaktumatkizdzieckiem).Opiekunowie,zaspokajającpotrzebymałegodziecka,sprawiają,żejego
otoczeniestajesięprzyjazneibezpieczne.Dzieckouczysię,żeważneosoby(figuryprzywiązania)
odpowiadająnatychmiastnajegopotrzeby,cozkoleiuruchamiamechanizmprzywiązaniarodzica
dodziecka(ang.
bonding
).Dzieckotraktujeswoichopiekunówjakotzw.bezpiecznąbazę(ang.
secure
base
),któradajeemocjonalnezapleczeipozwalaeksplorowaćświat.Kiedyoddalasięodrodzica,
maprzekonanie,żewkażdejchwilimożedoniegowrócić,abyuzupełnićzapasy„emocjonalnegopaliwa”.
Wtakichprzyjaznychibezpiecznychwarunkachmożliwyjestdalszyrozwójosobowościipoznawczych
zdolności.Chwaląc,pocieszającizapewniającpoczuciebezpieczeństwa,rodzicpomagadzieckuradzić
sobiezlękiem,budowaćpewnośćsiebieiufnośćwrelacjach.Bowlbywyróżniłdwagłównetypywięzi:
bezpiecznąipozabezpieczną.Niemowlęta,uktórychwykształciłosiębezpieczneprzywiązanie,
wpóźniejszymżyciuwykazująsięwyższympoziomemempatiiorazumiejętnościąwnioskowanianatemat
tego,comyśląinni(tzw.teoriaumysłu),ciesząsięwiększąpopularnościąwszkole,tworząbardziejudane
związki,mająlepszekompetencjespołeczneiumiejętnościkomunikacyjne.Zkoleiudziecizwięzią
pozabezpiecznączęściejwystępujątrudnościspołeczne,tworząonemniejtrwałezwiązki(wzrastanp.
unichryzykorozwodu)(Bowlby,2007).
Wartopodkreślić,żeznaczącąfunkcjęwprocesietworzeniabezpiecznejwięzipełniąempatycznereakcje
rodzicanazachowaniadziecka.Rodzic,dziękiemocjonalnemu„dostrojeniusię”dodziecka,
odzwierciedlaniujegouczućitrafnemuodczytywaniuwysyłanychprzezniekomunikatów,sprawia,
żeodpierwszychlatżyciaczujesięonorozumiane,akceptowaneikochane.Nabazietychempatycznych
reakcjipowstajewłaśnieemocjonalnawięź,dającasiłęnacałeżycie.Dzieckodoświadczająceempatycznej
troskiswoichrodzicówuczysięwtensposóbempatycznegoreagowanianastanyinnych.Doświadczanie
empatiirodzicówodurodzeniama,zdaniemBowlby’ego(2007),decydującywpływnarozwójdzieckatakże
