Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wprowadzenie
Mimożewiększośćmotywówikonograficznychiformkojarzonychzpol-
skością,zjakimimamydoczynieniawdzisiejszejsferzewizualnej,pochodzi
zepokiporozbiorowej
7
,wtejksiążceinteresowaćmniebędziesztukapolska
powstającawIIRzeczpospolitej.Dlaczego?Odzyskanieniepodległościzapo-
czątkowałowielkązmianęocharakterzeemancypacyjnym,która-zdaniem
AndrzejaSzczerskiego-wyznaczaobecniengranicęwspółczesności”whistorii
kulturypolskiej8.Proceswychodzeniazestanuzależnościzaborowejwiązałsię
zzadaniembudowywłasnegopaństwa,którebędzieodpowiadaćstandardom
wyznaczonymprzezistniejącejużpaństwanarodoweEuropyZachodniej.Miało
onoosiągnąćpełnąsuwerennośćpolityczną,wprowadzićporządekdemokra-
tyczny,unowocześnićgospodarkęizorganizowaćsprawnyaparatbiurokratyczny.
Byłtoszerokozakrojonyprogrammodernizacyjny,którywymagał-między
innymi-wejściaczłonkówniższychwarstwspołecznychwżyciepolityczne
kraju.TymczasemspołeczeństwoIIRzeczpospolitejbyłobardzozróżnicowane,
zarównopodwzględemtożsamościetnicznychi/lubnarodowych(mniejszości
stanowiłyokoło35%społeczeństwa),jakimiejscazajmowanegowstrukturze
społecznej(ponieważniedokonanogłębszychreformspołecznych,byłoto
ciąglespołeczeństwopostfeudalne).Wtejsytuacjiważnymzadaniemstałosię
wzmocnieniespójnościspołecznejilojalnościwobecnowegopaństwa,które
możnabyłoosiągnąćpoprzezzakończenieprocesukonstruowanianowocze-
snegonarodu,rozpoczętegopopowstaniustyczniowym9.
Przemysłowego,FundacjaNowejKulturyBęcZmiana,NarodoweCentrumKultury,Warszawa
2013;H.Bilewicz,J.Friedrich,Międzynacjonalizmemamodernizmem:wobectradycjiludowych
iwernakularnychwdziejachpolskiegodesignuwlatach1919-2009,w:Poszukiwanietożsamo-
ścikulturowejwEuropieŚrodkowo-Wschodniej1919-2014,red.I.Kossowska,Wydawnictwo
UMK,Toruń2015,s.257-288.
7M.Porębski,Polskośćjakosytuacja,WydawnictwoLiterackie,Kraków2002,s.14.
8A.Szczerski,HistoriasztukiIIRzeczypospolitej-perspektywybadawcze,nRocznikHisto-
riiSztuki”2018,s.5-6.
9Syntetyczneujęcietejproblematykizaproponował:W
.Mędrzecki,Rzeczypospolitawielu
narodów,w:Dwudziestolecie:obliczanowoczesności,kat.wyst.MuzeumHistoriiPolski,Warsza-
wa2008,s.57-65.Zobfitejliteraturyprzedmiotu,wartowtymmiejscuwspomnieć:R.Wapiń-
ski,PolskaimałeojczyznyPolaków.ZdziejówkształtowaniasięświadomościnarodowejwXIX
iXXwiekupowybuchIIwojnyświatowej,ZakładNarodowyim.Ossolińskich,Wrocław-War-
szawa-Kraków1994,s.313-358;T.Kizwalter,Onowoczesnościnarodu:przypadekpolski,Sem-
per,Warszawa1999;J.Żarnowski,RolapaństwawkształtowaniuspołeczeństwaPolskimiędzy-
wojennej.Zarysproblemuiuwagiwstępne,w:PaństwoispołeczeństwoDrugiejRzeczypospolitej,
red.idem,InstytutHistoriiPAN,Warszawa2014,s.8-32;idem,Rolapaństwaijegoinstytucji
wprzemianachspołecznychwPolsce,w:Społeczeństwomiędzywojenne:nowespojrzenie,red.
W
.Mędrzecki,J.Żarnowski,InstytutHistoriiPAN,Warszawa2015,s.15-79.Wśródhistoryków
sztukioambicjachmodernizacyjnychpaństwEuropyŚrodkowo-WschodniejpisałA.Szczerski
wswojejksiążceModernizacje:sztukaiarchitekturawnowychpaństwachEuropyŚrodkowo-
-Wschodniej1918-1939,MuzeumSztuki,Łódź2010.
