Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
WSTĘP
Zmysłwęchu,podobniejakwieleinnychczynnościnaszegoorganizmu,stanowi
atawistycznąpozostałośćztychwczesnychstadiówewolucji,kiedynasiprzod-
kowiebytowaliwoceanach.(ł)Kiedywyczołgaliśmysięlubwyskoczyliśmy
zpierwotnegooceanunalądidrzewa,zmysłwęchuniecostraciłnaważności.
Jeszczepóźniejwyprostowaliśmysię,zaczęliśmyrozglądaćsięwokółiwspi-
naćdogóry,awtedyodkryliśmyświat,któryrozciągałsięprzednamijakpole
niebieskiegołubinuwTeksasie.Widzieliśmynamilęwokół.Znajdowalisiętam
wrogowie,pożywienie,partnerzyiślady(Ackerman1994:33,43).
Spośródwszystkichdoznańzmysłowychtowłaśniezapachowesą
najtrudniejszedoprzedstawienia-wydająsięnajbardziejnieuchwytneze
względunanieuchwytnośćwywołującegojebodźca.Dodatkowozapach,
odczuwanywszakprzezludzizezdrowymnarządemwęchunacałym
świecie,jestdoznaniemniemalcałkowicieindywidualnym,zależnymod
subiektywnychemocji,doświadczeń,wspomnień.WedługMagdalenyZawi-
sławskiej(Zawisławska2012:216)nzapach”-podobniejaknczas”czynmi-
łość”-należydoklasypojęćreaktywnych,opisującychstanywewnętrzne
isubiektywneprzeżyciadanejosoby,którepowstająjakoreakcjanajakiś
bodziec.Przeciwstawiasiętakiepojęcia(zgodniezrozróżnieniem,którego
dokonałw1997rokuJosephGrady)klasiepojęćobrazowych,którereprezen-
tujądoświadczeniazewnętrzne,czylisensomotoryczne,będącestosunkowo
obiektywnymiijednakowymidlawszystkich.Istniejenaturalnatendencja
dowyrażaniapojęćreaktywnychzapomocąpojęćobrazowych,awięcdo
mówieniaosubiektywnychprzeżyciachpoprzezodwoływaniesiędoprze-
żyćintersubiektywnych(weryfikowalnych,bopostrzeganychtaksamolub
bardzopodobnieprzezwieluróżnychludzi).Doświadczeniasubiektywnesą
coprawdataksamopodstawoweczypierwotnejakintersubiektywne,jednak
owieletrudniejszedoprzekazaniadrugiejosobie.Tosubiektywnośćdoznań
węchowychtłumaczyznacznączęśćproblemówznazywaniemtychdoznań
orazkoniecznośćczęstegowykorzystywaniametaforwopisiezapachu(atym
samymodwoływaniesiędolepiejustrukturyzowanychdomenpoznawczych
idopojęćobrazowych).
Nagrunciepolskiegojęzykoznawstwawłaśniezagadnieniumetaforyki
poświęconojednozdwóchmonograficznychopracowańdotyczącychzapa-
chu:„Upadłyaniołzmysłów”?Metaforykazapachuipercepcjiwęchowejwe
współczesnejpolszczyźnie.Jegoautorka,EwaBadyda,piszeprzedewszyst-
kimokoniecznościwykorzystywaniametafordomówieniaozapachach,
alepokazujetakżezjawiskometaforycznościpojęcianabardzoszerokimtle
precyzyjniescharakteryzowanegozjawiskazapachujakotakiego.Wswej
obszernejpracybadaczkazawarładogłębnąanalizęmetaforpojęciowych
związanychzzapachem,wyczerpującoomówiłazarównojęzykoweświadec-
twakonceptualizowaniazapachuwpolszczyźnie,jakimetaforycznesposoby
przezczłowiekapostawywyprostowanejioddaleniunosaodgenitaliów(por.Badyda
2013:22;Hoffmann2013:45-46).
