Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
9
Mamynazwydlawszystkichodcieniróżnychkolorów-telawendy,malwy,
fuksje,śliwkiibzy-aktookreśliwszystkieniuanseifinezjezapachów?Wy-
glądatotak,jakbypoddanonasmasowejhipnozie,wczasiektórejpewnerzeczy
selektywniewymazanoznaszejpamięci.Możliweteż,żezapachyporuszająnas
takgłębokopoczęścidlatego,żenieumiemyjednoznacznieichnazwać.Wświe-
ciekipiącymodsłów,któregodziwysamesięprosząoobróbkęsłowną,nazwy
zapachówczęstomamynnakońcujęzyka”-aleniebliżej.Możetowłaśnieprzy-
dajeimtajemniczości,magii,bezimiennejmocy,czegośuświęconego(Ackerman
1994:21).
Węch,najbardziejpierwotnyzezmysłów,niesłużywspółczesnemuczło-
wiekowidoorientowaniasięwświecietakdobrze,jakpozostałe,szczególnie
wzrokisłuch.Matozapewnezwiązekzkomunikowaniemsięludzipoprzez
język,który-zależnieodjegoodmianysubstancjalnej-słyszymy(język
mówiony)lubwidzimy(językpisany).Informacjezotaczającegoświatatyl-
kowniewielkimstopniuzdobywamydziękiwęchowi,więcuznajemy,żenie
maondlanasszczególnegoznaczenia,aidozapachównieprzywiązujemy
wielkiejwagi3.Ichociażwciążniedośćdoceniamypowonienie,tojegorola
okazujesięzdecydowanieistotniejszadlanaszegożycia,niżdotychczasprzy-
puszczaliśmy.Współczesnebadaniazdająsięzmierzaćdoobaleniafunkcjo-
nującychwspołeczeństwieprzekonańojegoograniczonychmożliwościach
czyułomnościachwporównaniuzpozostałymizmysłami.Powonienieniejest
słabszymczygorszymzmysłem-jestjedyniedlawspółczesnegoczłowieka
mniejważneniżinne,naprzykładwzrok4.Ciekawiewyjaśniato,odwołując
siędoteoriiewolucji,pisarkaDianeAckerman:
3Dotyczytojednakprzedewszystkimludziżyjącychwkręgukulturyzachodniej,
oczymświadczychociażbybrakpodstawowychnazwjakościzapachowychwjęzykach
europejskich.Znaczniewiększąrolęodgrywapowonieniewkulturzearabskiej,wktórej
sposobemnawiązywaniaiutrzymywaniakontaktupodczasrozmowyjestchuchaniena
innych,anaturalnyzapachciałamaznaczenienaprzykładwkojarzeniumałżeństw.Okul-
turach,wktórychnajistotniejszymzmysłemjestpowonienie,ponieważstanowipodstawę
rozumieniaświata,wspominawswymopracowaniudotyczącymmetaforykizapachuEwa
Badyda(Badyda2013).WymieniaautorkaludOngeezamieszkującyWyspyAndamań-
skie,wpojęciuktóregoistotyżywekonstytuujewłaśniezapach-kościsąjegonajbardziej
zespoloną,skoncentrowanąpostaciąisiedzibąduszy,aśmierćjestutratązapachu(dlatego
duchysąbezwonne).Podobniewęch,aniewzrok,odgrywarolęporządkującąwyobrażenia
oświeciewwielukulturachAzji,AfrykiiAmerykiPołudniowej,główniewśródludów
zamieszkującychlasytropikalne,stanowiąceśrodowiskoograniczającepolewidzenia
(Badyda2013:26-27).
4Powszechnepoglądysytuująpowonieniewśródzmysłówniższychiwartościująraczej
negatywnie(jakozmysłanimalistyczny,pierwotny,nieczysty).Podejścietakiemadługą
tradycjęwkulturzezachodniejcywilizacjiiumacnianebyłoprzezwiekiwnauceifilozo-
fii-począwszyodPlatonaiArystotelesa,umieszczającychnaszczyciehierarchiizmysłów
wzrokisłuch,poprzezKantaiDarwina,kwestionującychestetycznąibiologicznąwartość
powonieniaiuznającychjezazmysłnajbardziejzbędny(oraz,cociekawe,szczątkowy
izanikający),ażdoFreuda,woceniektóregowęchpozbawionyjestznaczeniapoprzyjęciu
