Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Przedmowa
kwalifikowanąpracę,przynosiłabytakżekorzyściwynikającezuczynieniazprzestępczo-
ścimniejpociągającą.
Mojagłównaargumentacjadotyczyłabezrobociaizniechęceniawarstwupośledzo-
nych:sprawiedliwośćwobecosóbbędącychwnajmniejkorzystnejsytuacji(dysponują-
cychzdolnościądojakiejśproduktywnejpracy)wymagadotacjidozatrudnieniapoto,aby
wywołaćznacząceożywienieprocesutworzeniamiejscpracywformalnejgospodarce
–najlepiejpobudzająctenproceswmaksymalnymmożliwymstopniu.Broniłemtegopo-
glądu,utrzymując,żezarobkowanienawłasnepotrzebywbezosobowymświeciebizne-
su–słowem:samodzielnyzarobeknawłasneutrzymanie–jestdlawiększościludzinie-
zbędnedozapewnieniaimtego,coJohnRawlsnazywałpoczuciemwłasnejgodności
(cytująctakżeSzekspirai„Czarodziejskiflet”Mozarta).Utrzymywałemrównież,żedla
większościosób–oczywiściewrozmaitymstopniu–pracastanowijedynąznaczącądro-
gę,jakaistnieje,oilewogóletakaistnieje,douzyskaniaróżnychgratyfikacjiniepienięż-
nych.Byłempiewcąintegracji–włączeniawżyciegospodarczeludzizobrzeżykluczo-
wegoprzedsięwzięcia,jakimdlalaickiegospołeczeństwajestjegogospodarka3.
Licznikrytycywyraziliradykalnysprzeciwwobectakiegostanowiska.Żywiąoni
przekonanie,żepaństwowyprogrammającypoprawićdostępdoświatapracyniejest
rozwiązaniemwłaściwymaninawetpożądanym.Jedenznichgłosił,żepolitykawładzy
publicznejmusizawszedążyćdozachowania„neutralności”wstosunkudoróżnych
wartości–życiawindolencjiwprzeciwieństwiedożyciaopartegonawkładziepracy.
Kolejnystwierdził,żeprzypominamutohasło„Arbeitmachtfrei”znazistowskichobo-
zówkoncentracyjnych.Jeszczeinnykomentował,żemurzyńskaludnośćAmerykiniegło-
sowałabyzaamerykańskimsystememgospodarczym,gdybydysponowałaprawemgło-
su.Kiedypisałemodostępiedomiejscpracy,miałemoczywiścienamyśligospodarkę
oferującąbezcennegratyfikacjeniematerialne,nawetjeżelinajniższepłaceniebyłytak
hojnejakmogłybyipowinnybyć,gdytymczasemgospodarkawichwyobrażeniustano-
wiłanatylesmętnezłokonieczne,żeludzieniskoproduktywnipowinnibyćzwolnieni
zuczestnictwawtejmizerii.Wyglądałototak,jakbyśmypochodzilizdwóchróżnych
planet,jakbyśmywypowiadalisięodwóchzupełnieinnychrodzajachgospodarki.
Rzeczywiściebyliśmyróżni.OnibylizachodnimiEuropejczykamiwyrażającymipo-
gląd,którypodzielawieluEuropejczykównatematżyciagospodarczego,azwłaszcza
biznesuwgospodarkachEuropykontynentalnej.Janatomiastsnułemrefleksjedotyczą-
cetradycyjnegoamerykańskiegopoglądunażyciegospodarcze.Tarozbieżnośćmogła
poprostusprowadzaćsiędosytuacji,wktórejEuropejczycypostrzegalikubekjako
wpołowiepusty,Amerykaniezaśjakowpołowiepełny.Jednakże,wedlemojejoceny,
typowagospodarkanakontynencieeuropejskimigospodarkaamerykańskaróżniąsię
odsiebiewsposóbzasadniczy.Oczywiście,niechodzimituoodwołaniesiędowyni-
3E.S.Phelps,RewardingWork,HarvardUniversityPress,Cambridge,Mass,1997.
