Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wpływkościelnegodoświadczeniawrozstrzyganiusporów...
15
byłaustalonaobowiązującaprocedura.Posiedzeniasądowemiałyodbywaćsię
wponiedziałki,abyzdążyćdosobotyrozpatrzyćspórlubewentualnieodwołanie
iflodniedzieliprzywrócićpokójmiędzystronamisporun.Każdązestronprzesłu-
chiwanowobecnościdrugiej1dopókiniezawrąpokoju,nienazywanoich
braćmi.Niewolnobyłoferowaćwyrokówpowysłuchaniujednejtylkostrony12.
Dociekano,czyskargamarzeczowepodstawy,badanoflprzymiotyoskarżycieli
iświadkówn13,stanfaktycznybowiemnależałoustalićzwielkąstarannością.
Wolnoprzyjąć,żesądownictwokościelnedobrzefunkcjonowało,skoroce-
sarzKonstantynw318rokudopuściłskutecznośćnaforumcywilnymorzeczeń
wydanychprzezbiskupów(flepiscopalisaudientian)14.Szczególnąwagęprzywią-
zywanodoprocedur,którestabilizowałysięniebezwidocznychwpływówprawa
12flJeślibowiemwysłuchacietylkojednejstronypodnieobecnośćdrugiej,któraniebędzie
sięmogłabronićprzedpostawionymzarzutem,jeślipochopniewydaciewyrokskazujący,Bóg,
sprawiedliwysędzia,uznawaszazabójcówizapomocnikówoszczercy,gdyż»ten,ktoprze-
wodniczynieprawejrozprawie,podobnyjestdokogoś,ktochwytapsazaogon«n.Ibidem,
nr51,1(cytatzKsięgiPrzysłów25,17;wgSeptuaginty:flChwytazaogonpsa,którybiegnie,kto
wcudzesporysięmieszan.Wjęzykuhebrajskim:flChwytazauszy[...]n).
13flNieprzyjmujciezaśświadectwaludziozłejreputacji,choćbysięwydawało,żezeznają
jednomyślnie,choćichświadectwojestfałszywe.Prawobowiemstanowi:»Niebędzieszztłu-
mem,abywyrządzićzło,nieprzyjmieszfałszywejwieści,niestanieszztłumem,abyzłamać
sprawiedliwość«n.Ibidem,n.49,5(cytatzKsięgiWyjścia23,2:flNiełączsięzwielkimtłumem,
abywyrządzićzło.Azeznającwsądzie,niestawajpostronietłumu,abyprzechylićwyrokn).
14flIudexprosollicitudinesuaobservaredebebit,ut,siadepiscopaleiudiciumprovocetur,
silentiumaccommodeturet,siquisadlegemChristianamnegotiumtransferrevolueritetillud
iudiciumobservare,audiatur,etiamsinegotiumapudiudicemsitinchoatum,etprosanctishabe-
atur,quidquidabhisfueritiudicatum:itatamen,neusurpeturineo,utunusexlitigantibuspergat
adsupradictumauditoriumetarbitriumsuumenuntiet.Iudexenimpraesentiscausaeintegre
haberedebetarbitrium,utomnibusacceptolatispronuntietn.1Imp.Constantinus,tekst(Cod.
Theod.1,27,1)w:J.B.LoGrasso:EcclesiaetStatus.Fontesselectihistoriaeiurispublici
ecclesiastici.Romae1952,s.33.Spornąkwestiąjest,czysądykościelnemogłyrozpatrywać
sprawęjedyniezazgodąobustron(awięcjakoinstancjarozjemcza),czyteżbyłyuprawnione
dorozpatrywaniawniesionychsprawtakżebezzgodydrugiejstronyprocesowej.Drugipogląd
znajdujewsparciewkonstytucjiKonstantynaSatismiratiz333r.(jednejz16zebranych
iwydanychw1631r.przezJ.SirmondawParyżu,awłączonychprzezT.Mommsenadojego
edycjiKodeksuTeodozjusza):flSanximusnamque,sicutedictinostriformadeclarat,sententias
episcoporumquolibetgenerelatassinealiquaaetatisdiscretioneinviolatassemperincorruptasque
servari;scilicetutprosanctissemperacvenerabilibushabeantur,quidquidepiscoporumfuerit
sententiaterminatum.Siveitaqueinterminoressiveintermaioresabepiscopisfueritiudicatum,
apudvos,quiiudiciorumsummamtenetis;etapudceterosomnesiudicesadexsecutionemvolu-
muspertinere.Quicumqueitaquelitemhabens,sivepossessorsivepetitorvelinterinitialitisvel
decursistemporumcurriculis,sivecumnegotiumperoratur,sivecumiamcoeperitpromisenten-
tia,iudiciumelegeritsacrosanctaelegisantistitis,ilicosinealiquadubitatione,etiamsialiapars
refragatur,adepiscopumpersonaelitigantiumdirigantur.Multaenim,quaeiniudiciocaptiosa
praescriptionisvinculaprominonpatiuntur,investigatetpublicatsacrosanctaereligionisaucto-
ritas.Omnesitaquecausae,quaevelpraetorioiurevelcivilitractantur,episcoporumsententiis
terminataeperpetuostabilitatisiurefirmentur,necliceatulteriusretractarinegotium,quodepi-
