Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
WojciechOrganiściak
jestomówieniejegopoglądównatematstanuwojskaikoniecznychwtymza-
kresiereform,jakiepijarzaprezentowałwopublikowanymwlatach17821
1784Prawiepolitycznymnarodupolskiego.
RozważaniaowojskuSkrzetuskirozpocząłodobszernychhistorycznych
uwagnatematjegoorganizacjiwdawnejPolsce.Opisującpiastowskądrużynę
książęcą,kładłdużynacisknapowinnościwojskowemieszczanichłopów,co
możeoznaczać,żebyłzwolennikiemuczestnictwapozostałychstanówwspeł-
nianiupowinnościwojskowychistworzeniemobywatelskiejarmiinarodowej2.
Analizującszczegółowoproblematykępospolitegoruszeniawczasach
pierwszychJagiellonów,pijarjednocześnieprzywoływałprawakardynalne
z1768r.ipodkreślał,żewykorzystanietegoostatecznegośrodkaobronyuza-
leżnionejestodjednomyślnejzgodycałegosejmu,którabyławynikiemwcześ-
niejszychustawiobietnicmonarszych3.Przedstawiając,wśladzaLengnichem,
proceduręwysyłaniatzw.wiciiuniwersałówkrólewskichorazdokonywania
popisówrycerstwaprzedkasztelanem,następniewojewodąorazokazowania
iciągnięciapospolitegoruszenianamiejscewyznaczoneprzezkróla,autorPra-
wapolitycznegołprzywoływałpostanowieniakonstytucjiwojennejz1621r.
Opowiadałsięprzytymzawznowieniempopisówszlacheckich,cowpisuje
sięnietylkowjegopostulatystworzeniawojskanarodowego,aleiwniektóre
projektyzlatsześćdziesiątychiosiemdziesiątychXVIIIstulecia,kiedytom.in.
późniejszykrólStanisławPoniatowskiorazAntoniPopławski,HugoKołłątaj
2Pijar,opierającsięnapismachDługosza,prezentowałustawodawstwowojskowewza-
kresiepowołaniapierwszychurzędnikówiporządkuwojskowego,któregopowstanieprzypisał
BolesławowiChrobremu.Zosobątegoostatniegowiązałnietylkopowstaniestałejtzw.milicji
nadwornej(drużynaksiążęca),aleizbierającejsięnawezwaniewładcyjazdy.Skrzetuskipod-
kreślał,żenawzórdawnychSarmatówsłużyławniejówczesnaszlachta1rycerstwo,któ-
regoliczbaipowinnościbyłyprawnieustaloneprzezmonarchęzpodziałemnaposzczególne
ziemie,którymprzewodziłwłaściwywojewoda.Akcentował,żewszyscyci,którzyposiadali
ndobrawolneprawemżołnierskim[ł],powinnibylipewnązbroynychliczbę,podługilości
dochodówswoich,przystawiaćnakażdąprzeciwkonieprzyiacielowiwyprawę[ł]podutratą
dóbr”.WażnąrolędlasposobuorganizacjiarmiiprzypisywałstatutowiKazimierzaWielkiego
z1347r.pt.Żołnierze,naktóregoprzykładzieomówiłdawnepraworycerskie,wprowadzone
zapanowaniaKazimierzaOdnowiciela,czegojednaknaszpijarnieanalizował.W.Skrzetu-
ski:Prawopolitycznenarodupolskiego.T.1.Warszawa1787,s.4151417.WywodyLengni-
chatylkomiejscamibyłypodobne.Por.G.Lengnich:PrawopospoliteKrólestwaPolskiego.
Kraków1836,s.3931395.
3Pijar,opisujączmianywustawodawstwiedotyczącympowinnościwojennych,nawią-
zywałdoregulacjizczasówLudwikaWęgierskiegoorazWładysławaJagiełłyipodkreślał,
żepomimostopniowegozwalnianiaszlachtyzwcześniejszychpowinnościsłużbawojskowa
byłajednymzgłównychzadańdawnegostanurycerskiego.NawiązującdostatutuKazimie-
rzaJagiellończykaz1475r.akcentował,żeobowiązekwojskowyspoczywałnawszystkich
świeckich,atakżeduchownychibyłproporcjonalnydoposiadanychmajątkóworazobejmował
miastakrólewskieiduchowne.W.Skrzetuski:PrawopolitycznełT.1ł,s.4171418;Len-
gnichmiejscamipodobnie,choćnieidentycznieiznacznieobszerniej.G.Lengnich:Prawo
pospoliteł,s.3931395.
