Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
9
aleprzedewszystkimostwierdzenie,żeintencjeipoglądypolityczneautora
niegwarantująiniemogągwarantowaćestetycznejjakościtekstu.Tekstylite-
rackie,wktórychgłównymzamysłemautorabyłajegointerwencjawistniejące
stosunkispołeczne,niedoceniająautonomicznegostatusuartystycznejwypo-
wiedzi.Zdrugiejzaśstronyradykalnieniezależnaodrzeczywistościliteratura
nierealizuje,względnieświadomierezygnujezeswojejfunkcjireagowaniana
otaczającąrzeczywistość,proponowaniaalternatywnychmodeliświatarzeczy-
wistego,dyskutowaniaproblemówpolitycznychispołecznych.Wostatnichla-
tachrozwojuliteraturyeuropejskiejmożnazaobserwowaćrenesans„zaangażo-
wania”,tegownajlepszymwydaniuproweniencjiEmile;aZoliczyJeana-Paula
Sartre;a.JacekDehnelstwierdzawwywiadzie,przeprowadzonymwroku2016,
żepostacieliterackie,nawette,którezliteraturoznawczegopunktuwidzenia
nazywanesąhistorycznymi,„pozwalająpowiedziećcoświęcejorzeczywisto-
ściotaczającejnastuiteraz,wewspółczesnymświecieczynawet,węziej,we
współczesnejPolsce”.Idalej:
Prawdęmówiąc,niewidzęspecjalnegosensuwpisaniupowieści(...),którepo
prostupokazująjakąśpostać,kilkawydarzeńinieodwołująsiędoteraźniejszości.
Natomiastoddawnawiadomo,żepowieści,[takżete]historycznebyłypoprostuglo-
samidowspółczesności–BoskiJuliuszBocheńskiegomówiłostalinowskimkulcie
jednostki,MszazamiastoArrasSzczypiorskiegoomarcu1968,FaraonPrusabył
wyrazemjegoantyklerykalizmu,wreszcieSienkiewiczpisał„kupokrzepieniuserc”,
budującpatriotycznewzorcewepocewykorzenianiapolskości.Alechodzinietylko
oto,żepisarzwwarunkachcenzury,czytopaństwowej,czyspołecznej,możenapi-
saćwpowieścirzeczy,któreprzejdąprzezsito,aleioto,żeczasemopowieść(...)sku-
piawspółczesneproblemyjakwsoczewce2.
Towłaśniesztuka,literaturaotwierająipowinnyotwieraćdrogidozrozu-
mieniawielutrudnychzagadnień,tematówtabu,kwestiiprzemilczanych,nie-
wypowiedzianych,celowowymazywanychzpamięcikulturowej.Sztukajest
przestrzeniąsubwersywną,wktórejzapomocąsłówdokonujesięprzetworze-
nierzeczywistościwrzeczywistośćfikcyjną.Literaturatematyzujeczęstokon-
fliktyinapięciaspołeczne,nieznajdująceodbiciawdecyzjachpolitycznychczy
wprzekazachmedialnych.Literaturapodejmującatematykędrażliwąprzej-
mujenasiebiewypełnieniespołecznejroli,podejmujetematytabu,stawiadraż-
liwepytania,mówiczęstoniewygodnymdlaogóługłosemjednostki,rozszerza
swojezainteresowanienaglobalnewydarzeniaikonflikty.Estetykaliteracka
tworzyrzeczywistośćdrugiegostopnia,dlategoteżprawdatekstuliterackiego
niekonkurujezreportażem,zapiskamiautobiograficznymi,zdokumentami
czytekstamiźródłowymi.Fikcjonalnośćjestcharakterystycznącechąnarracji
literackiej.Używanetupojęciefikcjonalnościodwołujesiędoarystotelesow-
skiegomodelumimesis,czyliprzedstawieniatego,coniezdarzyłosięrzeczy-
wiście,alemogłosięwydarzyć.Obrazyliterackieniosązesobąprzesłanie„tak
2JacekDehnel,MonikaWolting,Literaturasłużytworzeniuiczytaniuksiążek,zJackiem
DehnelemrozmawiaMonikaWolting,„OrbisLinguarum”2017,nr46,s.481–490,tus.482.
