Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
objętocenzurą.ProgramWritersinExileniemieckiegoPENClubu,finanso-
wanyześrodkówRepublikiFederalnejNiemiec,wspierarepresjonowanychpi-
sarzystypendiamiprzyznawanyminadłuższepobytywNiemczech,dającim
szansęnabezpiecznąkontynuacjępracytwórczej.Wroku2017ukazałsiętom
ztekstamistypendystówzatytułowanyUcieczkadoNiemiec.Tekstyprześla-
dowanychautorów1.Publikacjętęmożnaodebraćjakosymbolzaangażowania
politycznegoispołecznegoautorówmimogrożącegozanieniebezpieczeństwa
utratywolnościprywatnej,prawadowykonywaniazawoduczywręczżycia.To
takżesygnał,żeludziepióra,zrzeszeniwPENClubie,protestująprzeciwko
praktykompolitycznympaństwtotalitarnych.
JużsięgającdohistoriiliteraturyzXIXw.,znajdujemypisarzy,którzy
wierząc,żekomunikacjamiędzypisarzemajegopublicznościąnieodbywa
sięwutopijnejprzestrzeni,alewspołeczeństwie,wotoczeniuwszelkichspo-
łecznych,politycznychisocjalnychkonfliktów,żądająpolitycznościliteratu-
ry.Wkontekścieliteraturyzaangażowanejwartoprzesunąćpunktciężkości
badańnadtekstamiliterackimizfenomenupolitykinaimperatywpolitycz-
nościwzaangażowaniuspołecznymisocjalnym.Stawianyczęstoliteraturze
współczesnejzarzutapolityczności,czylibrakuodwołańdopolityki,wynika
zbłędnieobieranejkategoriibadawczej;mówienieopolitycznościtekstówlite-
rackichotwierawiększemożliwościanalityczneiinterpretacyjne.Celemteks-
tuliterackiegoniepowinnobyćbowiemzaistnieniejakoprzyczynekwdebacie
politycznejnakonkretnytematporuszającyopinięspołeczną.Tekstmożezo-
staćodczytanywkategoriialternatywnegomodelurzeczywistości,wznacze-
niuwykorzystywaniaprzezautorazdarzeńrzeczywistychdotworzeniafikcji
literackiej.Takrozumianaliteraturadostarczawieluinformacjinatematnie-
rozwiązanychsporówspołecznych,długotrwałychkryzysów,politycznieniepo-
prawnychstanowisk,nieoficjalnejwiedzy,tematówtabu,drażliwychkwestii
społecznych.
Zanimzostaniepodjętapróbaokreśleniapojęcia„literaturazaangażowa-
na”,wartozastanowićsięnadetymologiąsłowa„angażować”.Słowotosięga
korzeniamifrancuskiegoengager,atozkoleipojawiasięjakogageipochodzi
odstarozachodniofrankońskiego*wadi,cooznaczatyle,ilefantczyzastaw.
Pojęcie„zaangażowany”przyjmujewięcnastępująceznaczenie:dotyczytego,
ktosięangażuje,nacośsięodważa,dajezastawwgrze,ryzykujewłasnywkład,
włączasięosobiściewzdarzenia,zdającsobiesprawęztego,żezdarzeńtych
niekontroluje.
Czyabyemfatycznieustosunkowanadorzeczywistościliteraturawspół-
czesnamaszansęnainterwencjęwpanującestosunkispołeczneipolityczne?
TheodorW.Adornow1962r.,wjednymzeswoichwystąpieńradiowych,zwró-
ciłuwagęnasprzecznośćmiędzy„zaangażowaniemaautonomiąartystyczną”.
Podkreśliłprzytym,żeniechodzimuozaznaczeniedogmatycznejantytezy,
1ZufluchtinDeutschland.TexteverfolgterAutoren,red.J.Haslinger,F.Sperr,Fischer,
FrankfurtamMain2017(wprzygotowaniupolskietłumaczeniepodred.M.Wolting).
