Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Trzywiekiniemieckojęzycznejliteraturyzaangażowanej
nemiejscezajmująVoltaire,DenisDiderot,encyklopedyści,VictorHugo,Jean-Paul
Sartre,wniemieckiejGottholdEphraimLessing,HeinrichHeine,HeinrichMann,
HeinrichBöll,GünterGrassczywspółcześnieJuliZeh,IlijaTrojanow,awkul-
turzepolskiejCyprianKamilNorwid,Witkacy,CzesławMiłosz,BrunoSchulz,
JózefWittlinczyAndrzejStasiuk,OlgaTokarczuk.Pisarzeifilozofowieczasów
oświeceniowychuważanisązaprototypyintelektualistówwiekównastępnych.
Francuscyoświeceniowcy,niemieccypisarzejakobini–odkryciwNiemczechpo-
nowniepodkonieclat60.ubiegłegostulecia,stalisięwzoremdonaśladowaniadla
opozycyjnych,lewicowychautorów.Procesywykluczające,którympoddanibylipi-
sarzeXXwiekusprzeciwiającysiępolitycznemustatusquo,działającyprzeciwko
panującejwładzypaństwowej,znajdującyswojeprzeznaczenieliterackiewkryty-
cerzeczywistości,stałysięmomentemtworzeniaiugruntowywaniatożsamości
wświadomościpisarzaXXwieku.Alewróćmydopoczątków.
Niemieckiepoczątki
Pojęciel)intellectueltrafiłonażyznąglebęprzygotowanąprzezspołeczeń-
stwoXIXwieku.WeFrancjibyłtosilnierozwijającysięrynekmediów,pisał
Sartrewroku1969,wktórymznalazłswojemiejscepewienideałnaukowca
propagującegopostępludzkości.WNiemczechbyłytowyobrażeniapoety-pisa-
rzakreowanewdobieoświecenia,klasycyzmuiwreszcieromantyzmu.Artyści,
pisarze,poeci,ludzienaukipostrzeganibyliwspołeczeństwieXIX-wiecznym
jakonauczyciele-przewodnicy.Okonkretnejdziałalnościintelektualistównie-
mieckichmożnamówićodmomentupojawieniasięsłynnegohasławygłoszo-
negoprzezHeinrichaHeinego:„Koniecepokisztuki”.TakjakdlaJeana-Paula
Sartre;aEmileZolajestprototypemzaangażowanegoautora,takdlaJürgena
HabermasawliteraturzeniemieckiejtomiejsceprzypadaHeinrichowiHeine-
mu.WmyślpismHeinegozaangażowanieintelektualnetoprzejęcieprzezpisa-
rzaijegotekstliterackiodpowiedzialnościspołecznejikrytyczno-dyskursyw-
nej.Takiejliteraturzetowarzyszy,jakoelementkoniecznyodsamegopoczątku
jejpowstawania,odwołaniesiędorzeczywistości.Adornomówiłwkontekście
pismSartre;aotzw.dansleprésent.LudolfWienbargiHeinrichLaubepisali
jużwlatach30.XIXw.,rozpoznającdialektykęestetykiipolitykiwpismach
Heinego,iżjegoprozaniejestwynikiemzaangażowaniawolnościowo-poli-
tycznego,alepowstajejakoukrytetrybyducha,jeststylistycznymmanew-
remiznajdujeswąrealizacjęwpoezjiaktualnegodziełahistorycznego.Wgląd
wdialektykępolitykiiestetykiwdzieleHeinego,jakpiszeKarlHeinzBohrer,
umożliwiazrozumieniejegoironiiapriori12.Bezpośredniość,bezkompromi-
12Por.KarlHeinzBohrer,StiltreibtGesinnungaus.HeinrichHeinespolitischeProsa,
w:Engagemen.KonzeptevonGegenwartundGegenwartsliteratur,red.J.Brokoff,U.Geitner,
K.Stüssel,V&R,Göttingen2016.
