Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
cia—bardzosilnychwstrząsówemocjonalnychlubpoważnychchoróbso-
matycznych.Równocześnieprzypuszczano,żemożliwesąwtymwypadku
jedyniezmianynegatywne,którezkoleisądziedziczoneprzeznastępne
pokolenia.TakwłaśniePawłowijegouczniowierozumieliprzyczynydu-
żejstałościtypówtemperamentu.Natomiastnp.ThomasiChess(1977)
wyjaśniająwzględnąstałośćtemperamentustabilnościąinterakcjimiędzy
środowiskiemaorganizmem,aBussiPlomin(1975)—ograniczonymi
możliwościamimodyfikacjipodwpływemśrodowiska.
Niepodważającpotrzebyiważnościdalszychbadańnapolutypologii,
Fromm(1994,s.49)znaciskiempodkreśla,żejednakkoniecznejestnprze-
prowadzeniewyraźnegorozróżnieniacharakteruitemperamentu,ponieważ
pomieszanietychdwóchpojęćhamujepostępzarównowrozwojucharak-
terologii,jakiwbadaniutemperamentu”.ZdaniemFrommatemperament
określasposobyreagowaniaimanaturękonstytucjonalnąiniezmienną,
charakterzaśjestzasadniczokształtowanydoświadczeniamijednostki
idopewnegostopniazmiennywzależnościodnowychdoświadczeńoraz
autoanalizy.Przezcharakterrozumiebowiemwzględnietrwałąorganizację
zachowaniaimotywacjijednostki,ukształtowanąnaskutekoddziaływań
środowiskowych,główniespołecznych.ZarzucaKretschmerowimylne
stosowaniepojęciatemperamentunagruncieklinicznym,aSheldonowi
błędnąinterpretacjęmetodystatystycznejkorelacjicechosobowościzkon-
stytucjąfizyczną.
PomieszanieobupojęćdostrzegatakżewkoncepcjiJungawwyróż-
nieniuekstrawertywnegoiintrowertywnegotyputemperamentu.nCi,
którymbardziejodpowiadaekstrawertyk,majątendencjęprzypisywania
introwertykowineurotycznościorazhamowaniareakcji.Cizaś,którzy
woląintrowertyka,przedstawiająekstrawertykajakopowierzchownego,
pozbawionegowytrwałościigłębi.Błędemjestporównywanie»dobrej«
osobyobdarzonejokreślonymtemperamentemze»złą«osobąoinnym
temperamencieiprzypisywanieróżnicywwartościachróżnicywtempera-
mentach”(Fromm,1994,s.50).
OdmiennestanowiskowtymsporzezajmujeEysenck(1970),który
przyjął,żetypypsychologiczne(charaktery),podobniejaktypybiologicz-
ne(temperamenty),sąrealnymwyrazemróżnorodnościpsychologicznej.
Zwracaonuwagę,żeogólnepojęcietypujestwswymznaczeniubar-
dzobliskieokreśleniunrysosobowości”(inaczej:charakteru),ponieważ
wobuprzypadkachmamynamyślikonfiguracjecechlubichprzejawy
behawioralne,uwarunkowanejakimśmechanizmemgeneratywnym,np.
fizjologicznymlubpsychologicznym.Wtakimujęciutypniejesttrakto-
wanytylkojakokategoriastatystyczna,alehierarchiczniezorganizowana,
29
